Đại Bảo tam niên Nhâm Tuất khoa tiến sĩ đề danh ký

by Thân Nhân Trung

Bia đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo thứ ba (1442)

大寶三年壬戌科進士題名記	Đại Bảo tam niên Nhâm Tuất khoa tiến sĩ đề danh ký

---

惟聖明太祖高皇帝天錫智勇業茂經綸去暴除殘、拯斯民於塗炭。及武功耆定文德誕敷思欲招致俊髦作新治效迺詔天下建學育材、內有國子監、外有各府學、上親進官員子孫、與凡民俊秀充入侍、近侍、御前各局學生、及國子監監生。又令有司廣選民間良家子弟充各府生徒。立師儒以教訓之、刊經籍以頒布之、育材之地固已廣矣。至於取士之試、或以明經、或以賦論、或親問策題、各隨其材、不次擢用。當是時進士之科名雖未立、而崇仁之實取士之方大概已備、開萬世太平之基、端在是矣。

Duy thánh minh Thái Tổ Cao hoàng đế, thiên tích trí dũng, nghiệp mậu kinh luân, khử bạo trừ tàn, chửng tư dân ư đồ thán. Cập vũ công kỳ định, văn đức đản phu, tư dục chiêu trí tuấn mao, tác tân trị hiệu. Nãi chiếu thiên hạ, kiến học dục tài. Nội hữu Quốc tử giám, ngoại hữu các phủ học, thượng thân tiến quan viên tử tôn, dữ phàm dân tuấn tú sung Nhập thị, Cận thị, Ngự tiền các cục học sinh, cập Quốc tử giám giám sinh. Hựu lệnh hữu ty quảng tuyển dân gian lương gia tử đệ sung các phủ sinh đồ. Lập sư nho dĩ giáo huấn chi, san kinh tịch dĩ ban bố chi, dục tài chi địa cố dĩ quảng hỹ. Chí ư thủ sĩ chi thí, hoặc dĩ minh kinh, hoặc dĩ phú luận, hoặc thân vấn sách đề, các tùy kỳ tài, bất thứ trạc dụng. Đương thị thời tiến sĩ chi khoa danh tuy vị lập, nhi sùng nhân chi thực thủ sĩ chi phương đại khái dĩ bị. Khai vạn thế thái bình chi cơ, đoan tại thị hỹ.

---

於皇太宗文皇帝、紹述洪業、敷賁前光、觀乎人文、化成天下。以重道隆儒為首務、以籲俊尊帝為良圖；慮夫設科取士、為治當先、黼黻皇猷、恢張治化者在此、所以修政立事、化民成俗者亦在此古先帝王克臻治效莫不由斯。

Ư Hoàng Thái Tông Văn hoàng đế, thiệu thuật hồng nghiệp, phu bí tiền quang, quan hồ nhân văn, hóa thành thiên hạ. Dĩ trọng Đạo long Nho vi thủ vụ, dĩ dụ tuấn tôn đế vi lương đồ; lự phu thiết khoa thủ sĩ, vi trị đương tiên, phủ phất hoàng du, khôi trương trị hóa giả tại thử, sở dĩ tu chính lập sự, hóa dân thành tục giả diệc tại thử. Cổ tiên đế vương khắc trăn trị hiệu mạc bất do tư.

---

聖祖皇帝已定規模未及施用光前振後此惟其時。迺於大寶三年壬戌大開春闈、會試多士。時應舉者四百五十名、歷試四場、入彀者三十有三。蒞事有司以其名進、上命擇日賜對于廷。當時提調官則尚書左僕射臣黎文靈監試官則御史臺侍御史臣趙泰暨巡綽收卷彌封謄錄封讀等官、各供其事。二月初二日上御會英殿、親賜策問。翌日讀卷官翰林院承旨學士兼中書國史事臣阮薦中書省中書侍郎臣阮夢荀內密院知院事臣陳舜俞國子監博士臣阮子晉奉卷進讀上陳睿覽第其高下賜阮直狀元阮如堵榜眼梁如鵠探花郎陳文徽等七名進士吳士連等二十三名附榜因前代名稱也。

Thánh Tổ hoàng đế dĩ định quy mô, vị cập thi dụng. Quang tiền chấn hậu, thử duy kì thì. Nãi ư Đại　Bảo tam niên Nhâm Tuất đại khai xuân vi, hội thí đa sĩ. Thì ứng cử giả tứ bách ngũ thập danh, lịch thí tứ trường, nhập cấu giả tam thập hữu tam. Lị sự Hữu ti dĩ kì danh tiến, thượng mệnh trạch nhật tứ đối vu đình. Đương thì Đề điệu quan tắc Thượng thư Tả Bộc xạ thần Lê Văn Linh, Giám thí quan tắc Ngự sử đài Thị Ngự sử thần Triệu Thái, kị Tuần xước, Thu quyển, Di phong, Đằng lục, Phong độc đẳng quan, các cung kì sự. Nhị nguyệt sơ nhị nhật, thượng ngự Hội Anh điện, thân tứ sách vấn. Dực nhật Độc quyển quan Hàn lâm viện Thừa chỉ Học sĩ kiêm Trung thư Quốc sử sự thần Nguyễn Trãi, Trung thư tỉnh Trung thư Thị lang thần Nguyễn Mộng Tuân, Nội mật viện Tri viện sự thần Trần Thuấn Du, Quốc tử giám Bác sĩ thần Nguyễn Tử Tấn phụng quyển tiến độc. Thượng trần duệ lãm, đệ kỳ cao hạ, tứ Nguyễn Trực Trạng nguyên, Nguyễn Như Đổ Bảng nhãn, Lương Như Hộc Thám hoa lang, Trần Văn Huy đẳng thất danh Tiến sĩ, Ngô Sĩ Liên đẳng nhị thập tam danh Phụ bảng, nhân tiền đại danh xưng dã.

---

三月初三日唱名掛榜示多士美觀也。恩命爵秩以旌異之冠帶衣服以粉飾之瓊林賜宴示懿惠之恩既馬送歸、表寵眷之意。長安士庶到處聚觀咸以為聖上崇儒古今穻見。

Tam nguyệt sơ tam nhật, xướng danh quải bảng, thị đa sĩ mỹ quan dã. Ân mệnh tước trật dĩ tinh dị chi, quan đới y phục dĩ phấn sức chi, Quỳnh Lâm tứ yến thị ý huệ chi, ân kí mã tống quy, biểu sủng quyến chi ý. Trường An sĩ thứ đáo xử tụ quan hàm dĩ vi thánh thượng sùng Nho cổ kim dũ kiến.

---

初四日狀元阮直等拜謝恩表初九日辭陛榮歸此聖世初科恩榮之盛事至今以為美談。自時厥後聖繼神傳率循舊典。

Sơ tứ nhật, Trạng nguyên Nguyễn Trực đẳng bái tạ ân biểu. Sơ cửu nhật, từ bệ vinh quy. Thử thánh thế sơ khoa ân vinh chi thịnh sự, chí kim dĩ vi mỹ đàm. Tự thì quyết hậu thánh kế thần truyền suất tuần cựu điển.

---

於惟皇上中興大業丕闡人文制度一新聲明大備至於取士之法尤所用情凡先朝所己行者遵而守之；先朝所未備者增而廣之。臚傳揭榜之後又有立石題名所以示久遠之致勸。良法美意至矣盡矣。猗歟盛哉！

Ư duy Hoàng thượng trung hưng đại nghiệp, phi xiển nhân văn, chế độ nhất tân, thanh minh đại bị. Chí ư thủ sĩ chi pháp vưu sở dụng tình, phàm tiên triều sở kỉ hành giả tuân nhi thủ chi, tiên triều sở vị bị giả tăng nhi quảng chi. Lư truyền yết bảng chi hậu hựu hữu lập thạch đề danh, sở dĩ thị cửu viễn chi trí khuyến. Lương pháp mĩ ý chí hĩ tận hĩ. Y dư thịnh tai！

---

玆以大寶三年以來諸科立石題名猶為闕典；禮部尚書郭廷寶等祇承上命第其名次勒于堅且請改狀元榜眼探花郎為進士及第附榜為同進士出身以合今制。上可其奏命臣申仁忠等分撰記文

Tư dĩ Đại Bảo tam niên dĩ lai chư khoa lập thạch đề danh do vi khuyết điển, Lễ bộ Thượng thư Quách Đình Bảo đẳng kì thừa thượng mệnh đệ kì danh thứ lặc vu kiên, thả thỉnh cải Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa lang vi Tiến sĩ cập đệ, Phụ bảng vi đồng Tiến sĩ xuất thân dĩ hợp kim chế. Thượng khả kì tấu, mệnh thần Thân Nhân Trung đẳng phân soạn kí văn.

---

臣恭奉德音不勝欣幸。仰惟立石一舉則聖祖神宗求賢圖治之盛意得以永傳示是乃勵世之大權斯文之大幸臣雖淺拙安敢終辭謹拜手稽首而記之曰

Thần cung phụng đức âm, bất thắng hân hạnh. Ngưỡng duy lập thạch nhất cử tắc Thánh tổ Thần tông cầu hiền đồ trị chi thịnh ý đắc dĩ vĩnh truyền. Kì thị nãi lệ thế chi đại quyền, tư văn chi đại hạnh. Thần tuy thiển chuyết, an cảm chung từ, cẩn bái thủ kê thủ nhi kí chi viết:

---

賢材國家之元氣元氣盛則國勢強以隆元氣餒則國勢弱以污是以聖帝明王莫不以育材取士培植元氣為先務也。蓋士之關係於國家如此其重故崇尚之意殆無終窮既寵之以科名又隆之以爵秩恩至溥也猶以為未足又標諸鴈塔之題載褒以龍虎之號筵開聞喜廷賀得人無所不用其極也。

Hiền tài quốc gia chi nguyên khí, nguyên khí thịnh tắc quốc thế cường dĩ long, nguyên khí nỗi tắc quốc thế nhược dĩ ô. Thị dĩ thánh đế minh vương mạc bất dĩ dục tài thủ sĩ, bồi thực nguyên khí vi tiên vụ dã. Cái sĩ chi quan hệ ư quốc gia như thử, kì trọng cố sùng thượng chi ý đãi vô chung cùng, kí sủng chi dĩ khoa danh, hựu long chi dĩ tước trật. Ân chí phổ dã do dĩ vi vị túc. Hựu tiêu chư Nhạn Tháp chi đề, tái bao dĩ Long Hổ chi hiệu, diên khai Văn Hỉ, đình hạ đắc nhân vô sở bất dụng kì cực dã.

---

今方聖明又以為美觀盛事雖已赫奕於一時永譽流芳未足昭垂於久遠故又立題立石置之賢關俾多士仰瞻歆羨興起敦厲名節勵相皇家豈徒尚虛名事虛文而已哉

Kim phương Thánh minh, hựu dĩ vi mĩ quan thịnh sự, tuy dĩ hách dịch ư nhất thì, vĩnh dự lưu phương vị túc chiêu thùy ư cửu viễn. Cố hựu lập đề lập thạch trí chi Hiền Quan, tỉ đa sĩ ngưỡng chiêm hâm tiện hưng khởi đôn lệ danh tiết lệ tương hoàng gia. Khởi đồ thượng hư danh, sự hư văn nhi dĩ tai!

---

吁草芽場屋之士一介甚微而得朝廷崇尚如此其至為士者所以自重其身而圖報效當何如耶

Hu thảo nha trường ốc chi sĩ, nhất giới thậm vi nhi đắc triều đình sùng thượng như thử, kì chí vi sĩ giả sở dĩ tự trọng kì thân nhi đồ báo hiệu đương hà như da?

---

姑以此一科姓名而歷數之其以文學政事黼黻治平數十年來為國家用者多矣間以賄貨而敗或陷姦宄之流者亦不能無蓋以生前未賭此貞石耳。倘使當時目及見之則善心油然惡念頓沮其敢有此萌蘗乎

Cô dĩ thử nhất khoa tính danh nhi lịch số chi kì, dĩ văn học chính sự phủ phất trị bình, sổ thập niên lai vi quốc gia dụng giả đa hĩ. Gian dĩ hối hóa nhi bại hoặc hãm gian quỹ chi lưu giả diệc bất năng vô cái dĩ sinh tiền vị đổ thử trinh thạch nhĩ. Thảng sử đương thì mục cập kiến chi, tắc thiện tâm du nhiên ác niệm đốn, tự kì cảm hữu thử manh bách hồ.

---

然則斯石一立裨益良多惡者可以為懲善者可以為勸明徵既往廣示將來一則為砥礪多士名節之資一則為堅凝國家命脉之助聖神制作夫豈徒然凡屬觀瞻尚知深意臣謹記

Nhiên tắc tư thạch nhất lập bì ích lương đa, ác giả khả dĩ vi trừng, thiện giả khả dĩ vi khuyến, minh trưng kí vãng, quảng kì tương lai, nhất tắc vi chỉ lệ đa sĩ danh tiết chi tư, nhất tắc vi kiên ngưng quốc gia mệnh mạch chi trợ. Thánh thần chế tác phù khởi đồ nhiên phàm chúc, quan chiêm thượng tri thâm ý. Thần cẩn kí.

---

奉直大夫翰林院承旨東閣大學士臣申仁忠奉敕撰

Phụng trực đại phu Hàn lâm viện Thừa chỉ Đông các Đại học sĩ thần Thân Nhân Trung phụng sắc soạn

---

謹事郎中書監正字臣阮竦奉敕書

Cẩn sự lang Trung thư giám Chính tự thần Nguyễn Tủng phụng sắc thư

---

茂林郎金光門待詔臣蘇碍奉敕篆

Mậu lâm lang Kim quang môn Đãi chiếu thần Tô Ngại phụng sắc triện

---

皇越洪德十五年八月十五日立。

Hoàng Việt Hồng Đức thập ngũ niên bát nguyệt thập ngũ nhật lập.