Cổ nhân đàm luận/10

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Cổ nhân đàm luận của Trần Trung Viên
10. Chớ nên coi thường kẻ sĩ

10 — CHỚ NÊN COI THƯỜNG KẺ SĨ.

Nước Tần vây đánh nước Triệu, vua sai tướng quốc là Bình-Nguyên-Quân sang cầu-cứu nước Sở, để hợp sức đánh Tần. Bình-Nguyên-Quân vâng mệnh, về nhà định trong số 3 nghìn khách ăn cơm, sẽ chọn lấy 20 người văn võ toàn tài để cùng đi sang Sở. Kén mãi chỉ được có 19 người, còn thiếu một, bỗng có một người lùn bước ra xin đi. Bình-Nguyên-Quân hỏi. « Ông tên gì? và ở nhà tôi đã mấy năm? » — Thưa, tên tôi là Mao Toại, ở đã ba năm. — Bình-Nguyên nói: « Chà! tôi nghe người hiền ở đời như cái dùi ở trong túi, đầu dùi thế nào cũng thò ra ngoài, ông ở 3 năm nhà tôi mà tôi không nghe ai khen ông câu nào, tôi chắc ông không có tài gì rồi, sin ông ở nhà cho. » Mao-Toại nói « Tôi hôm nay mới ở trong túi, nếu ở trong túi đã lâu, thì chẳng những là thò đầu dùi mà thò cả dùi ra dồi. » Bình Nguyên cho đi, 19 người kia cùng cười! Bình-Nguyên sang đến Sở, bàn nhẽ lợi hại với vua Sở trên thềm điện rồng, từ sáng đến quá chưa vẫn chưa song. Mao-Toại ở dưới dút gươm nhảy qua mấy từng thềm lên điện, bảo Bình-Nguyên rằng: « Sự hợp sức đánh Tần, chỉ có hai lời lợi với hại là song, nay bàn từ sớm tới chưa mà không quyết là sao? » Vua Sở hỏi: « Ai vậy? » — Bình-Nguyên thưa: « người nhà tôi. » — Vua sở quát đuổi Mao-Toại suống. Mao-Toại múa gươm tiến sát đến Sở-Vương mà nói rằng: « Có phải ngài cậy quân Sở nhiều mà đuổi tôi chăng, trong một bước chân này, là mạng ngài ở trong tay tôi rồi, sao trước mặt chủ tôi đây, ngài dám đuổi tôi, ngài chẳng sem vua Thang chỉ có 70 dậm đất mà làm vua thiên-hạ, vua Văn có 100 dặm mà làm chủ chư-hầu, có cần nhiều quân đâu, chỉ là dữ được thế mà hăng-hái. Nay nước ngài đất vuông 5000 dậm, quân 100 vạn, thiên-hạ ai đương nổi, thế mà ngài để cho tướng Tần là Bạch-Khởi đem quân vài vạn, sang đánh nước ngài có mấy trận mà lấy được Yển-Sinh, đốt được Di-Lăng, nhục đến tiên-nhân ngài, nước Triệu tôi lấy làm sấu hổ thay cho ngài. Ngày nay hợp sức đánh Tầu là vì ngài, chẳng phải là vì Triệu, thế mà còn bàn-định dì! » Vua Sở nghe ra, liền cử binh đi dúp Triệu. Bình-Nguyên dở về Triệu nói rằng: « Ta từ dờ không dám coi thường kẻ sĩ nữa, Mao-tiên-sinh sang Sở phen này, làm vẻ-vang cho nước Triệu, dùng 3 tấc lưỡi mà mạnh hơn 100 vạn quân. »