Tam Liệt miếu

Tam Liệt miếu - 三烈廟
của Nguyễn Du

Nguyên chú của tác giả viết: "Khoảng niên hiệu Chính Đức nhà Minh (1506-1521), Lưu Thời Cửu đi nhậm chức, thuyền tới nơi lập miếu thì bị bọn cướp giết. Cả vợ, thiếp, và con gái đều không chịu nhục, nhảy xuống sông chết. Khoảng năm Gia Tĩnh (1522-1526) được biểu dương và lập miếu thờ".

Nguyên văn chữ Hán	Phiên âm Hán Việt	Dịch nghĩa
蔡女生雛卓女奔落花飛絮不勝言千秋碑碣顯三烈萬古綱常屬一門地下相看無愧色江邊何處吊貞魂清時多少鬚如戟說孝談忠各自尊	Thái nữ^[1] sinh sồ Trác nữ^[2] bôn, Lạc hoa phi nhứ bất thăng ngôn. Thiên thu bi kiệt hiển tam liệt, Vạn cổ cương thường thuộc nhất môn. Địa hạt tương khan vô quý sắc, Giang biên hà xứ điếu trinh hồn? Thanh thời đa thiểu tu như kích^[3], Thuyết hiếu đàm trung các tự tôn!	Nàng Thái sinh con, nàng Trác theo trai Hoa rụng tơ bay nói sao cho xiết Bia kệ nghìn năm tôn thờ ba người đàn bà tiết liệt Dưới đất nhìn nhau, sắc mặt không hổ thẹn Bên sông, đâu nơi viếng hồn trinh? Thời bình lắm kẻ vểnh râu như ngọn kích Nói hiếu bàn trung đều để suy tôn mình

Chú thích

▲ Chỉ Thái Diễm, tự Văn Cơ, con gái Thái Ung, cuối đời Đông Hán, gặp lúc loạn lạc, bị quân Hung nô bắt đi, sang ở Hung nô mười hai năm, sinh được hai con. Sau Tào Tháo, bạn của Thái Ung đem vàng bạc sang chuộc về. Thái nữ là tác giả bài "Bi phẫn thi"
▲ Chỉ Trác Văn Quân 卓文君, con gái Trác Vương Tôn 卓王孫, người đời Hán, góa chồng về nhà. Gặp ngày Tư Mã Tương Như 司馬相如 đến dự tiệc, thấy Trác Văn Quân, bèn gảy khúc "Phượng cầu hoàng" 鳳求凰 quyến rũ. Trác Văn Quân bỏ nhà đi theo. Theo thời xưa Thái Diễm và Trác Văn Quân là hai người đàn bà không giữ đúng lễ nghi phong tục thời đó
▲ Râu như mác. Sách Nam sử chép chuyện Chử Ngạn Hồi có câu: "Râu ông cứng như mác mà sao không có chí khí trượng phu", ý nói những người chỉ tốt mã bề ngoài kỳ thực vô tài

[1] ▲ Chỉ Thái Diễm, tự Văn Cơ, con gái Thái Ung, cuối đời Đông Hán, gặp lúc loạn lạc, bị quân Hung nô bắt đi, sang ở Hung nô mười hai năm, sinh được hai con. Sau Tào Tháo, bạn của Thái Ung đem vàng bạc sang chuộc về. Thái nữ là tác giả bài "Bi phẫn thi"

[2] ▲ Chỉ Trác Văn Quân 卓文君, con gái Trác Vương Tôn 卓王孫, người đời Hán, góa chồng về nhà. Gặp ngày Tư Mã Tương Như 司馬相如 đến dự tiệc, thấy Trác Văn Quân, bèn gảy khúc "Phượng cầu hoàng" 鳳求凰 quyến rũ. Trác Văn Quân bỏ nhà đi theo. Theo thời xưa Thái Diễm và Trác Văn Quân là hai người đàn bà không giữ đúng lễ nghi phong tục thời đó

[3] ▲ Râu như mác. Sách Nam sử chép chuyện Chử Ngạn Hồi có câu: "Râu ông cứng như mác mà sao không có chí khí trượng phu", ý nói những người chỉ tốt mã bề ngoài kỳ thực vô tài

[1]

[2]

[3]