Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/150

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/150)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Về đường quân-binh thì đặt ra tiền quân, hậu quân, trung-quân, tả-quân, hữu-quân v. v

10. VIỆC ĐINH-ĐIỀN. Đinh thì chia ra làm ba hạng: từ 2 tuổi đến 17 tuổi làm hạng « vị cập cách »; từ 18 đến 55 tuổi làm tráng hạng; từ 56 đến 60 tuổi làm lão hạng; từ 61 trở lên làm lão nhiêu.

Ruộng cũng chia ra làm ba hạng: nhất-đẳng điền mỗi mẫu phải nộp 150 bát thóc, nhị-đẳng điền mỗi mẫu 80 bát, tam-đẳng điền mỗi mẫu 50 bát. Lại thu tiền thập-vật 什 物 mỗi mẫu một tiền và tiền khoán-khố 券 庫 mỗi mẫu 50 đồng.

Ruộng tư-điền cũng đánh thuế: nhất-đẳng điền mỗi mẫu nộp 40 bát thóc, nhị-đẳng điền mỗi mẫu 30 bát, tam-đẳng điền mỗi mẫu 20 bát. Tiền thập-vật cũng theo như ruộng công điền, còn tiền khoán-khố thì mỗi mẫu phải nộp 30 đồng.

11. VIỆC HỌC-HÀNH. Đời Tây-sơn việc cai-trị thường hay dùng chữ nôm. Nhà vua muốn rằng người Việt-nam thì phải dùng tiếng Việt-nam, để gây thành cái tinh-thần của nước nhà, và cái văn-chương đặc-biệt, không phải đi mượn tiếng mượn chữ của nước Tàu. Vậy nên khi thi-cử thường bắt quan ra bài chữ nôm và bắt sĩ-tử làm bài bằng chữ nôm. Thời bấy giờ nhiều người không hiểu rõ cái ý-nghĩa sâu-xa ấy, cho là vua Tây-sơn dùng hà-chính mà ức-hiếp nhân dân.

12. VIỆC LÀM CHÙA-CHIỀN. Vua Quang-trung thấy làng nào cũng có chùa-chiền, mà những người đi tu-hành thì ngu-dốt, không mấy người đạt được cái đạo cao sâu của Phật, chỉ mượn tiếng thần-thánh mà đánh lừa kẻ ngu dân, ngài xuống chiếu bắt bỏ những chùa nhỏ ở các làng, đem gỗ gạch làm ở mỗi phủ mỗi huyện một cái chùa thật to, rất đẹp, rồi chọn lấy những tăng-nhân có học-thức, có đạo-đức, ở coi chùa thờ Phật. Còn những người không xứng-đáng thì bắt về làm ăn. Ý vua Quang-trung muốn rằng chỗ thờ Phật phải cho tôn-nghiêm, mà những người đi tu-hành thì phải là người chân tu mộ đạo mới được.