Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/265

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/265)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Mà quân Pháp lúc bấy giờ ở Đà-nẵng khổ-sở lắm, nhiều người có bệnh-tật; trung-tướng Rigault de Genouilly cũng đau, phải xin về nghỉ.

Chính-phủ Pháp sai hải-quân thiếu-tướng Page (Ba-du) sang thay cho trung-tướng Rigault de Genouilly và nhân thể để chủ việc giảng-hòa cho xong. Đến tháng 10 năm kỷ-mùi (1859) thì thiếu-tướng sang đến nơi, và cho người đưa thư bàn việc hòa, chỉ cốt xin đừng cấm đạo, để cho các giáo-sĩ được tự-do đi giảng đạo, đặt lĩnh-sự coi việc buôn-bán ở các cửa bể và đặt sứ-thần ở Huế. Đại-để thì cũng như những điều của ông Montigny đã bàn năm trước. Nhưng chẳng may lúc bấy giờ ở trong Triều không ai hiểu chính-sách ngoại-giao mà chủ-trương việc ấy, hóa ra làm mất cái dịp hay cả cho hai nước.

Thiếu-tướng thấy cuộc hòa không xong bèn tiến binh lên đánh, trận ấy bên quân Pháp chết mất một viên lục quân trung-tá là Dupré Déroulède.

Khi quân Pháp và quân I-pha-nho sang đánh nước ta ở Đà-nẵng và ở Gia-định, thì quân nước Anh và quân nước Pháp đang đánh nước Tàu ở mạn Hoàng-hải 黄 海. Đến bấy giờ quân Pháp cần phải tiếp sang bên Tàu, chính-phủ nước Pháp mới truyền cho thiếu-tướng Page phải rút quân ở Đà-nẵng về, và chỉ để quân giữ lấy Gia-định, còn bao nhiêu binh-thuyền phải đem sang theo hải-quân trung-tướng Charner đi đánh Tàu. Bởi vậy đến tháng ba năm canh-thân (1860) quân Pháp đốt cả dinh-trại ở Trà-sơn rồi xuống tàu. Về đến Gia-định, thiếu-tướng Page để hải-quân đại-tá d'Ariès ở lại giữ Gia-định, còn bao nhiêu binh-thuyền đem lên phía bắc hội với binh-thuyền của nước Anh để đánh nước Tàu.

Triều-đình ở Huế thấy quân Pháp bỏ Đà-nẵng đi, bèn sai Nguyễn tri Phương 阮 知 方, Phạm thế Hiển 范 世 顯 vào Nam-kỳ, để cùng với ông Tôn thất Hợp 尊 室 鉿 sung Gia-định quân thứ.

Đến tháng 7 năm canh-thân (1860) ông Nguyễn tri Phương khởi hành. Lúc gần đi, ông ấy có tâu-bày mấy lẽ về việc giữ