Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/39

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/39)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

CHƯƠNG III

TRỊNH NGUYỄN PHÂN-TRANH

  1. Họ Trịnh xưng chúa miền Bắc
  2. Họ Nguyễn xưng chúa miền Nam

1. HỌ TRỊNH XƯNG CHÚA MIỀN BẮC. Từ khi Trịnh Tùng 鄭 松 dứt được họ Mạc, thu giang-sơn lại cho nhà Lê rồi, mỗi ngày một kiêu-hãnh, chiếm giữ lấy quyền chính-trị, và lại hà-hiếp nhà vua. Họ Nguyễn ở trong Thuận-hóa 順 化 thấy họ Trịnh chuyên quyền, cũng tự xưng độc-lập ở miền Nam, làm thành ra Nam Bắc đôi nơi và gây nên sự chiến-tranh rất là tàn-hại cho nước nhà.

Năm kỷ-hợi (1599) đời vua Thế-tông nhà Lê, Trịnh Tùng thu-xếp xong việc thông sứ với nhà Minh, và đã chịu nhường đất Cao-bằng cho con-cháu nhà Mạc rồi, trong nước đã yên dần, bèn tự xưng làm Đô-nguyên-súy Tổng-quốc-chính Thượng-phu Bình-an-vương 都 元 帥 總 國 政 尚 父 平 安 王, rồi định lệ cấp bổng cho vua được thu thuế 1.000 xã, gọi là lộc thượng-tiến 上 進 祿, cấp cho vua 5.000 lính để làm quân túc-vệ. Còn những việc đặt quan, thu thuế, bắt lính, trị dân, đều thuộc về quyền họ Trịnh cả. Chỉ có khi nào thiết triều hay là tiếp sứ thì mới cần đến vua mà thôi.

Từ đó về sau, họ Trịnh cứ thế tập làm vương, tục gọi là chúa Trịnh.

Uy-quyền họ Trịnh bấy giờ hống-hách như thế và các quan lại theo về họ Trịnh cả. Giả-sử Trịnh Tùng có muốn

— 29 —