Gần tết than việc nhà
Bố ở một nơi con một nơi,
Bấm tay tháng nữa hết năm rồi.
Văn chương ngoại hạn, quan không chấm[2]
Nhà cửa giao canh, nợ phải bồi[3]
Tin bạn hoá ra người thất thổ[4]
Vì ai nên nỗi quyển đâm vôi[5]
Ba mươi mốt tuổi đà bao chốc
Lặn lội trèo non đã mấy hồi.
Chú thích
- ▲ Bài này làm vào cuối năm Canh Tý (1900) sau khi nhà thơ thi trượt
- ▲ Ý nói bài ông bị phạm trường quy, bị đánh hỏng
- ▲ Giao canh: nhà cửa cầm cố để vay nợ, đến hạn không trả được, chủ nợ đi kiện, phải giao nhà cho chức trách trừ vào nợ.
- ▲ Thất thổ: do chữ "Vong gia thất thổ", mất nhà, mất đất, hết nơi nương tựa. Vì đã quá tin bạn, cho bạn mượn văn tự nhà mình để đi cầm, sau bạn không trả được nợ, mình mất nhà.
- ▲ Quyển đâm vôi: sau mỗi kỳ thi, trừ những quyển lấy đỗ, đệ vào Kinh hoặc giữ làm tang chứng, còn những quyển bị trượt đều đem ngâm làm bột giấy hoặc giã với vôi để làm vữa trát tường.