Trang:Cay dang mui doi 1.pdf/4

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Ông Biểu-Chánh lấy làm lạ cho rằng: Câu thi ấy là của người đã từng nếm mùi đời cay đắng đó chi. Ông Biểu-Chánh khiến tôi cũng nên lựa thêm từ-điệu mà bình-nghị vào « Cay đắng mùi đời » đặng tơ tình đồng bịnh tương liên, sở hành mạt nghịch.

Tôi vưng lời mà nghĩ lại thêm buồn!

Vã Tiểu-thuyết có bốn điệu:

1° Tâm lý (nói chuyện đạo-lý)
2° Chánh trị, (nói chuyện triều-đình)
3° Trinh thám (tra bắt hình-án)
4° Giệm tình (tình-tự)

Thế tình nay đều ưa đọc lấy Giệm-tình mà thôi.

« Cay đắng mùi đời » về điệu Tâm-lý, ai phòng ham đọc; ai phòng ham nghe; dầu có trước tác, có bình nghị, phi cho lắm lắm công-phu, nào có bổ-ích cho ai được chút đỉnh gì? Cay đắng, đắng cay, nghĩ càng thê thảm! Có đâu được ngọt bùi như « Giệm-tình » vậy. Song có một đều công-bố ra đây; chỉ thương vì « Cay đắng mùi đời » thứ nhứt có ba chữ « Làm thằng Được » nếu làm thằng cho được, thì Thánh, Hiền, bỡi nơi đó mà nên danh, Hào-Kiệt cũng bỡi nơi đó mà nên danh. Khi nhập đạo rồi, thì nếm được cái mùi ngon-ngọt, thơm bùi biết mấy.

Làm thằng Được khó làm vậy thay! Được, có phải là tầm-thường, sợ đói lo nghèo, mà vầy bạn đờn ca; tính bề ôn bão.

Mạnh-Tử viết: Lạc kỳ đạo nhi vong nhơn chi thế (vui theo đạo lý, mà quên thế thần của người) xem ra Được có như vậy chăng?

Lại thương cho Ả Liên, tuy nhiều phen giang-hiểm mà không bỏ thú Quê các phong lưu; lại càng thương cho Chàng-Bỉ, tuy lắm lúc phong trần, mà cứ giữ thú Anh-hùng khoái sự.

Làm cho được như Ả-Liên, như chàng Bỉ, vậy có nên cho vào một bực « Làm thằng Được » cùng chăng?

ĐẶNG-THÚC-LIÊNG.