lại câu hỏi lên trước. mà giải cớ ở sau; hoặc vừa làm vừa giải cớ, phải biện bác cho có lý, lời lẽ cho đanh thép.
Còn như lối đặt câu, dàn bài, thì tùy xem đoạn nào nên phiến-đối[1] thì phải đối; đoạn nào nên làm lệch thì không phải đối, thường thường những câu vào bài, trả-bài thì không phải đối,
Khi làm bài giải cớ xong hết, phải theo lề lối viết mấy câu: « Sĩ giã, hạnh phùng thịnh thế, tòng sự văn trường, quản kiến như ti, vị tri thị phủ, nguyện chấp-sự kỳ trạch nhi tiến chi. Sĩ cẩn đối. 士 也, 幸 逢 盛 世, 從 事 文 場, 管 見 如 斯, 未 知 是 否, 願 執 事 其 擇 而 進 之. 士 謹 對 ». Nghĩa là: Sĩ nay may gặp đời thịnh, theo học trường văn, kiến thức hẹp như vậy, chưa biết phải hay không? Xin các quan chấp-sự chọn mà tiến lên cho, Sĩ cẩu thưa). Đó là chốn nhập-thức theo trường-qui phải viết như vậy; song những câu ấy tùy quan trường mỗi khoa cũng có đổi đi một vài chữ.
Đó là kể đại-lược qui-thức văn-sách như vậy; còn như úc làm bài mà đối đáp lại, thì phải nhận đầu bài, xét sự-ý, xem trong những câu hỏi việc cổ, việc kim, lời này, lẽ nọ, hoặc phải, hoặc trái, nên khen, nên chê, duyên cớ tại làm sao, phải biện bác ra thế nào cho phải mẹo, phải lẽ mới được.
Những bài chép sau này cũng tựa theo lề lối văn-sách chiều Lê cùng lối văn-sách hỏi từng đạo một mà đặt ra, xem đó thì biết lối văn chương nôm nước mình, đặt theo lối nào cũng được mà cũng hay.
CÂU HỎI
Vấn: Lấy chồng nho đáng tấm chồng, bõ công trang điểm má hồng răng đen.
Truyện rằng: « Chẳng tham ruộng cả ao liền, tham về cái bút cái nghiên anh-đồ ».
- ▲ Đặt từng phiến dài đối nhau.
