Lời bàn của người dịch
Trong Nghìn Lẻ Một Đêm có chép chuyện một vị quỷ-vương thường nhốt vợ vào trong chiếc hòm sắt... Đi đâu chúa Quỷ ta cũng đem hòm đi theo và khi ngủ thì dùng hòm để gối đầu! Vậy mà vẫn không giữ nổi vợ ngoại-tình! Cù-hậu cùng Thiếu-Quý vốn là hoa xưa, ong cũ. Ai-vương lúc ấy còn nhỏ. Cù-hậu cầm quyền thay con, khác nào cũng như Lã-Trĩ cùng Võ-Chiếu. Vậy mà Ngô-Sĩ-Liên lại trách Lã-Gia sao không đề-phòng nổi chuyện dâm-loạn của Cù-hậu! Có khác gì trách các Tể-tướng đời Hán, đời Đường sao lại để cho Lã-hậu, Võ-hậu bôi nhọ sử-xanh không?
Vô-lý hơn nữa là đem những tiếng « mưu phản », « làm loạn » mà gán cho người dân-tộc anh-hùng!...............
Theo tư-tưởng nhà nho nữa, thì hạng vua Kiệt, Trụ chỉ là những tên « độc-phu », ai cũng có quyền đánh giết!
Một ông vua bán nước như Ai-vương, há chẳng là tội-nhân với dân-tộc trong muôn, muôn thuở? Đánh là đáng mà giết là phải! Lã-Gia chỉ là làm cái việc mà thiên-lương chi-bảo, mà quốc-hồn sai-khiến... Buộc cho ông những tội danh này khác, há chẳng phải đã mù-quáng vì tấm lòng tôn-quân quá nô-lệ và không suy-xét?
Nhưng tội-nghiệp! Cho đến sử-thần đời Tự-
