Trang:DaiVietsukytoanthu1.pdf/132

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
134
NGÔ SĨ LIÊN

dựng hai đồng-trụ ở chỗ cũ đời Hán, ghi công đức Mã Viện để tỏ mình là dòng dõi Phục Ba. Nay chưa rõ là ở chỗ nào « Hai sông Tả, Hữu, đáng phải có một » (?) — Viện thấy huyện Tây-Vu có ba vạn, ba nghìn nhân xin chia làm hai huyện Phong-Khê, Vọng-Hải. Vua Hán ưng cho. Viện lại[1] đắp thành Kiển-Giang ở Phong-khê. Thành ấy tròn như cái kén (Kiển), cho nên lấy làm tên. Nước Việt ta bèn thuộc về Hán. Sau hai năm Viện về. Dân bản-thổ thương mến Trưng Nữ-Vương, lập đền thờ phụng bà. — Đền ở xã Hát-giang huyện Phúc-Lộc. Cả ở thành trên đất Phiên-Ngu cũ cũng có.[2]

Sử-thần Ngô Sĩ-Liên bàn rằng:

Bà Trưng giận sự tàn-ngược của viên Thái-Thú bên Hán, vung cánh hô một tiếng mà quốc-thống nước Việt ta đã xuýt gây lại được! Khí-khái anh hùng há-rằng chỉ lúc sống là làm-được vua, dựng được nước!... Sau khi mất cũng còn chống chọi, chở-che được mọi điều tai nạn! Phàm khi lụt lội, đại-hạn, hay gặp cơn tật-dịch, cầu đảo không bao giờ là không linh-ứng! Bà Trưng em cũng vậy!... Ấy là vì đàn bà mà có nết đàn ông... Mà khí khái anh hùng ở trong Trời, Đất, chẳng vì cớ mình đã mất mà chịu nhụt! Hạng đại-trượng-phu há có thể chẳng


  1. K. Đ. V. S. chép thêm: « Viện lại dựng thành quách, đào giếng, lập ấp, và đấp thành Kiển-giang... — Theo Đại-Thanh N. T. C.: Thành Kiển-giang, thành Vọng-Hải ở huyện Yên-Lãng... Mã-Viện đắp hai thành ấy ở hai huyện Vọng-Hải, Phong-Khê.— Huyện Tây-Vu, đời Hán đặt, thuộc Giao-chỉ. »
  2. Đền Trưng-vương ở xã Hát-Môn huyện Phúc-Thọ ngày nay. (K. Đ. V. S.) Vì thần chết trận, nên tế tự kiêng dùng mầu đỏ. Các đồ thờ trong đền đều sơn đen (Đại-Nam Nhất Thống-chí).