Sao hằng năm xứ ta lại có một mùa nước to tai-hại và gớm-ghê? Thì một câu chuyện Sơn-tinh, Thủy-tinh này đủ giải-thích hết cả cho họ. Sở dĩ có chuyện này, vì thế...
(13) Trong K. Đ. V. S. về lịch-số trị-vì của họ Hồng-Bàng, gồm hơn hai nghìn năm, các sử-thần đời Tự Đức, trong K. Đ. V. S. có nêu ra câu hỏi: Không biết sử-cũ căn-cứ vào đâu? Khi đã cho họ Hồng-Bàng là do « tác-giả bịa-tạc mà soạn ra », thì câu hỏi ấy có lẽ hơi thừa vậy.
Lời bàn của kẻ dịch
Theo như lời tác-giả, tập Ngoại-Kỷ về triều họ Hồng-Bàng và triều vua Thục là do mình mới thêm vào. Thêm vào bằng cách nào? Tác-giả đã bảo ta: « Tham-bác với Bắc-sử, Dã-sử; với các sách Truyện, Chí; cùng với các điều được nghe, được thấy, được truyền-dậy... »
Nói một cách khác, trong các sử cũ của ta, không hề có chép chuyện họ Hồng-Bàng cùng vua Thục. Hai chuyện đó là tự Ngô-Sĩ-Liên chắp nối « đầu cua, tai ếch » mà chế-tạo nên!
Đáng phàn-nàn là những chỗ « tham-bác » kia, họ Ngô không chỉ rõ gốc nguồn, để chúng ta phải mất công tìm-kiếm!
Các sử-thần về đời Tự-Đức, trong khi làm bộ
