PROŒMIUM.
Vulgare dictum est : dimidium facti qui benè cœpit habet. Minimum quidem minimum est, sed in minimo fidelis esse maximum. Experientiâ enim compertum est, quos pudet more puerili ad prima linguarum elementa redire, nunquam potuisse linguam aliquam benè loqui et rectè scribere. Operæ igitur pretium est, quædam attentione digna accuratè notare, quæ ad hujus linguæ studium pertinent, scilicèt ; rectè edere sonos litterarum tàm vocalium quàm consonantium, nec non variarum syllabarum. Regulam seu systema orthographiæ ab antiquis Missionariis excogitatum, et ab aliis semper servatum libenter tenebimus.
Juxta modificationem linguæ Anamiticæ, viginti novem litteræ numerantur, quarum duodecim vocales dicuntur, reliquæ verò consonantes, ut videre est in serie suprà positâ. Signis quibusdam notantur isius linguæ soni, et accentibus litterarum vocalium valor modificatur. Quinque numerantur sonorum signa, nempè ; Descendens, Grave, Cadens, Interrogans, et Acutum ; quandò nullum ponitur signum tùnc vox dicitur Plana. Undè quinque sunt signa, sex verò toni, sicut verbi gratiâ in voce Ma, cujus varia signa tùnc vox dicitur Plana. Undè quinque sunt signa, sex verò toni, sicut verbi gratiâ in voce Ma, cujus varia signa indicant varios tonos et varias significationes. Ma, cannabum ; mà, sed ; mạ, imprecatio ; mã, equus ; mả, sepulcrum ; má, genæ. Signa hæc ad notas cantûs quodam modo referri possent, verbum Planum Ma cum Sol inferius sat benè concordat ; Mà cum Mi inferius ; Mạ cum Ut, inferius ; Mã cum La ; Mả cum Si naturale ; Má cum Ut superius. Sed cum unaquæque vox habet suum tenorem, terminus medius is est qui alios tonos regulare debet. Undè duobus modis hìc notatur tonus qui pertinet ad concionem vel colloquium, habent enim varios modos vocem inflectendi pro diversitate rerum.
Hæc tamen non ità exactè habeantur, quin aliqua intersit differentia, et in tribus vel quatuor auditionibus magistri periti, magis proficiet hujus linguæ philologus quoad locutionem quam in mille documentis. Prima vox vel tonus dicitur æqualis vel planus, quia sine ullâ vocis inflexione pronunciatur ; ut, Ma. Secunda vox dicitur descendens vel lenis quia profertur deprimendo vocem ; ut, Mà. Tertia vox vel quod meliùs nuncupatur signum, est grave seu ponderosum, quia ex imo pector et modo gravi exprimitur ; ut, Mạ. Quartum signum vocatur cadens vel circumflexum, quia profertur primò inflectendo vocem et posteà illam parùm elevando ; ut, Mã. Quintum signum nominatur interrogans, quia cum dulci quâdam vocis inflectione sicuti iterrogare solemus, ità ne? est ne? effertur ; ut, Mả ; Hỏi, interrogare. Sextum verò signum appellatur acutum quia acuendo vocem enunciatur ; ut, Má. Ex jam dictis sat liquet eamdem vocem Ma, pro signorum seu accentuum diversitate, res omninò diversas significare, quod sæpiùs evenit in aliis vocibus Anamiticis. Hic notare juvat, signum interrogans promiscuè adhiberi et sæpè confundi cum signo cadente, præsertìm in provinciis borealibus. Item quædam voces in aliâ provinciâ habentur urbanæ, in aliâ verò inurbanæ habentur ; verbi gratiâ, Mụ, mulier, in provinciis septentrionalibus sat honesta videtur pro muliere communi ; in provinciis verò meridionalibus inhonesta habetur, oportet enim in istis uti voce Bà, mulier. Idem dici potest de multis aliis, quarum discrimen in decursu libri facere nequivimus ; Ideò monemus lectorem, ut usui, quem penes arbitrium est et jus et norma loquendi, studere conetur.
Explicanda nùnc remanet, (in quantùm fieri potest) hujus linguæ pronunciatio, et eaadem operâ litterarum modificationem per accentus enucleabimus.
A triplex distinguitur.
A sine apice vel accentu, producendo litteram profertur, et ferè duobus æquivalet, vel ut ā latinum longum protrabitur, v. g. ái, amāre.