Trang:Dictionarium Anamitico-Latinum.pdf/24

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này cần phải được hiệu đính.
xvi

culis, (supple semper utriusque sexûs et in communi) respectu majorum aut aliorum altioris conditionis ; v. g. con nít, puelli, puellæ ; Con trẻ, idem ; con trai, juvenculus, vel filius ; con gái, juvencula vel filia ; con đòi, ministra, ancilla ; con hát, cantatrix ; per translationem significat quoque cantores et histriones ; con buôn, mercatrix, et etiam mercator ; con tôi, con mọi, serva ; con dâu, nurus ; speciale convenit femineis infantibus , puellis aut juvenculis in particulari respectu æqualium aut superiorum suorum ; v. g. con nguyệt, filia istius quæ vocatur nguyệt ; con mẹ nguyệt, juvecula cujus mater dicitur Nguyệt ; dici etiam potest, juvencula quæ vocatur nguyệt. Hoc in loco additur nomen mẹ, idest mater, eò quòd aut incipit aut esse potest mater alicujus.

Modò est pronomen generale vel speciale omnium animalium, quæ habent animam sensitivam, respectu aliarum creaturarum ; v. g. quadrupes, con thú ; bestia, con vật ; vermis, con sâu, &c.

Modò est generale pronomen quarumdam rerum vel quasi animatarum, vel figuram alicujus piscis aut insecti referentium ; v. g. con mắt, oculus ; con ngươi, pupilla ; con dấu, sigillum ; con vác, arma, qualia sunt gladius, hasta, lancea, et alia his similia ; con sẻ, clavus ligneus columnam inter et cantherium insertus ; con cờ, latrunculus con tiện, cancellus ; con quay, colus.

Của, cum hæc indicet rem genericè sumptam, post nomen rei extrinsecæ et possessæ poni debet ad discernendam illam à naturali ; v. g. da của tôi, pelles animalium quæ pertinent ad me ; alioquin sine illâ sinificat pellem meam naturalem.

Cùng, hæc particula post quædam verba mediatè vel immediatè posita, æquivalet præpositioni per vel cum quibusdam verbis compositæ, et significanti per ome, per totum ; v. g. đi cùng xứ, perambulare totam regionem ; làm chẳng cùng việc, non peragere seu perficere totum opus ; vel separatæ, v. g. kiếm cùng nhà, quærere per totam domum, subauditur cả và, idest totum, omne, quæ etiam optimè exprimi possunt ; v. g. kiếm cùng cả và nhà, đi cùng cả và xứ. V. khắp.

Cùng, separata aliquandò significat finem, ad finem, seu terminum, sivè locorum sivè rerum. v. g. cùng đàng, finis viarum. Đi cùng đàng, ire ad finem viarum, subauditur particula đến, id est ad quæ nonnunquam exprimitur ; v. g. đi đến cùng đàng.

Cùng, alia particula, hæc modò æquipollet particulæ ad vel cumquibusdam verbis compositæ ; v. g. nói cùng, alloqui ; vel separatæ, v. g. thuật lại cùng thân thích, referre seu renarrare ad consanguineos ; học lại cùng bà con, referre ad suam familiam. Post verba composita et præsertim motum significantia, hæc posita æquivalet particulæ ad repetitæ ; v. g. đi đến cùng thầy, adire ad magistrum ; chạy đến cùng cha mẹ, accurrere ad parentes ; kêu đến cùng Chúa, acclamare ad Dominum ; đam đến cùng quan, adducere ad magistratus.

Modò æquivalet cum vel compositæ ; v. g. ngồi cùng, consedere ; ở cùng, cohabitare ; vel separatæ ut, đi cùng bằng hữu, ire cum amicis.

Modò sumitur pro contra, v. g. đánh cùng kẻ nghịch, pugnare contra inimicos. Modò pro erga, v. g. có lòng cùng vua, habere animum erga regem, seu ei fidelis. Modò pro apud ; v. g. ở cùng ai ? Apud quem manere ? Đặng ơn cùng chúa, invenire gratiam apud Deum. Modò pro inter ; v. g. nói thầm thĩ cùng nhau, inter se mussitare. Cùng nhau, hìc potest resolvi per secum mutuo. Modò pro à, ab, abs ; v. g. xin cùng Chúa, petere à Deo.

Sensus hujus particulæ sicut et aliarum multarum variatur secundum locorum mutationem, nam, v. g. cùng tôi, juxta varietatem locorum potest significare vel mecum, contra me, vel apud me, erga me.

Hæc sæpè exprimitur sine casu vel suprà jam expresso, vel non expresso ; v. g. Chúa Gi giu tha tội cho một người đạo kiếp phải đóng đinh cùng, Domine Jesu qui remisisti uni latroni, qui tecum crucifixus erat.

Modò pro quoque, pariter, præsertim quandò ponitur in fine formulæ supplicationis ; v. g. cho tôi cùng, da mihi quoque, (supple) cùm id nùnc aut aliàs aliis jam dederis. Tha tội cho tôi cùng, remitte mihi pariter peccata mea, cùm aliis remisisti.