= 1000 ; muôn = 10,000 ; vàn = 100,000 ; vẹo = 1,000,000 ;quilibet numerus sequens decies præcedentem superat ; pro aliis quandò adest necessitas tunc utuntur numeris sinicis, ut videre est in vocabulario ad calcem Dictionarii-Latini de numeris et mensuris ; cæterùm in linguâ istâ sunt plura nomina quæ habent pronomina, et plurima quæ non habent ; cur habeant vel non habeant non est ratio, sed sic voluit usus, et hæc est ultima ratio.
Quæ autem habent, vel generalia sunt : ut cái, con, &c. vel particularia ; ut cấp, ngôi, nempè cấp siêu, cucuma sinica testacea ; ngôi sao, stella seorsìm sumpta.
Nùnc nomina quæ non habent pronomina, sine ullâ difficultate ponuntur immediatè post istos numeros : v. g. hai ngày, duo dies ; ba người, tres homines ; năm bước, quinque passus ; quæ verò habent primò numeris, deindè pronominibus subsequentibus, ipsa postremo tandem collocantur : v. g. ba cái bát, tres scutellæ ; bốn con cá, quatuor pisces ; năm tấm ván, quinque tabulæ ; khi Chúa ra đời, có một ngôi sao lạ mọc ra, quandò Deus incarnatus est, una stella mirabilis exorta est. Excipiuntur tamen nomina vel partis ; ut, ghe tám ván, cymba octo tabularum, seu ex octo constans ; vel continentis et mensuræ ; ut, bán bảy bát dầu, vendere septem scutellas olei ; vel pœnæ ; ut, đánh ba mươi roi, percutere triginta virgarum ictibus ; vel instrumenti ; ut, chèo ba chèo, remigare tribus remis. Chém năm rìu, abscindere quinque securibus ; et nomina alia quorum rationem studiosis inquirendam relinquimus.
Sed isti numeri chục, chục mốt, &c. chục rưởi, &c. hai chục, ba chục, &c. trăm, trăm mốt, &c. trăm rưởi, &c. hai trăm, ba trăm, &c. ngàn, ngàn mốt, &c. ngàn rưởi, &c. hai ngàn, ba ngàn, &c. muôn, muôn mốt, &c. muôn rưởi, &c. hai muôn, ba muôn, &c. nec pronomina requirunt nec respuunt, v. g. một chục cá, hai trăm con cá. Requirunt tamen pronomina particularia quibusdam rebus affixa, aut generalia quasi affixa nominibus præsertim ambiguis ; v. g. ba chục cấp siêu ; một ngàn ngôi sao ; ba trăm tấm bạc ; dixi, ambiguis ; nam nisi exprimatur ngôi vel tấm, non facilè intelligunt sao pro stellâ, cum illa significet etiam maculas quarumdam bestiarum, nec bạc pro pecuniâ seu pro patacis, cum hæc significet quoque argentum.
Mựa, ne prohibitiva, v. g. mựa nỡ, ne patiaris ; mựa hề, ne unquam ; mựa khá, nefas sit, ne licitum persuadeas.
Mười, Vide Một.
Nả, particula finalis interrogativa, videtur etiam æquivalere particulæ dubitativæ nam compositæ, semper in fine membri ponitur, idque cum adjunctis : v. g. bao nả ? quomodò ? vel quonam modo ? ai nả, quisnam ; nong nả, acriter, studiosè.
Nao, hæc sicut nào æquivalet particulæ latinæ nam, vel ec compositæ, aut pronomini relativo quid, relativè, interrogativè aut indefinitè sumpto, sed suavitatis causâ sic legitur, idque limitata ferè cum his solis dictionibus, nempè : khi, no, thuở, khác, phải : v. g. khi nao, quandonam ? ecquando ? thuở nao, quandonam ? vel tempore quo ? no nao, idem. No nao, significat quoque utinam, sed minùs rectè et per corruptionem ; khác nao, quid differt, phải nao ? quid et cui obligaris ? Nào, hæc anteposita alicui voci componi solitæ æquivalet particulæ ec vel nam compositæ ; vel num compositæ aut separatæ ; v. g. nào ai ? ecquis ? num quis ? nào khi ? num aliquandò ? num quandò ? nào bao giờ, idem ; vel ecquandò ?
Hæc sæpè separata manet à suâ compositâ : v. g. nào thấy ai giữ thứ tự tôn ti, ecquem vel num quem vidimus servare ordinem inter eminentiores et humiliores ? nào thấy Chúa đói rách bao giờ, mà chúng tôi cho ăn mặc ? ecquandò te Deus, vidimus esurientem et lacerum ut tibi daremus victum et vestitum ? nào et bao giờ, alterutra sæpè subauditur ; v. g. nào thấy Chúa đói rách, mà &c. vel thấy Chúa đói rách bao giờ mà, &c.
Si geminatæ inveniantur, tùnc sequens æquivalet qui, quæ, quod ; vel aliquis, a, id ; v. g. nào khi nào thấy Chúa ở tù rạc ? num tempore aliquo vidimus te Deus esse in carcere ? nào đâu, ubìnam, quànam, quònam, undènam ? hæ sæpè etiam à se separatæ manent : v. g. ở Cain, nào Abêlê ở đâu ? ...... qua đâu ? ...... đi đâu ? ó Cain ubìnam est Abel ? quànam transit ? quonàm vadit ? nào thầy có hay đâu ? undènam magister notitiam habet ? sed pro quæstione undè cum motu sic dicendum : bỡi đâu mà đến ? undè ut veniat ? nào et đâu, alterutra et verba eis proportionata sæpissimè subaudiuntur : v. g. nào Abêlê ? Abêlê đâu ? ex ejusmodi exemplis possumus intelligere secundum loci circumstantias pro Abel ubìnam est, quànam transit, quònam vadit ? sed pro
