Về năm 1875 nhà ngân-hàng[1] Đông-dương lập thành, nên nhờ được sự cho nhân-dân vay tiền và việc lưu-hành tiền bạc mà sự tiến-bộ trong xứ tăng-tiến thêm lên.
Việc luân-chuyển bằng tầu bè chạy luôn luôn và nhất định ngày giờ đi từ Sài-gòn đến Sanh-ga-bô (Singapour), sang Âu-châu, sang Tàu, sang Nhật. Việc bưu-điện[2] ngày xưa chỉ để dùng về việc quan thì người Pháp tổ-chức lại thành một bưu-cục rất quan-trọng.
Về hồi quan An-nam cai-trị thì nhân-dân chỉ có quyền bàn đến việc trong làng, nay được dự đến việc công trong tỉnh-hạt hội-đồng và trong hội-đồng quản-hạt.
Về thời-kỳ đó, việc học-hành cũng đã mở-mang. Về năm 1886 ở Nam-kỳ đã có 411 cái trường vừa trường giậy chữ Pháp vừa trường giậy chữ Hán, có 111 ông giáo người Pháp và 582 ông giáo người Nam và có tất cả hơn 21.000 học-trò.
Xứ Cao-mên. — Xứ Cao-mên lúc đầu tuy cũng tiến-bộ nhưng không được nhanh chóng bằng Nam-kỳ. Sự tiến-bộ cũng như người ta khi ngã mạnh quá thì đứng lên khí chậm.
Việc nước Pháp muốn làm trước nhất ở xứ này cũng như là việc mà nhà thám-hiểm trứ-danh Ba-Vi (Pavie) gọi là sự « chinh-phục nhân-tâm »
Người Pháp lúc ấy chuyên-chú nhất về việc nghiên-cứu trong xứ, nên những nhà thám-hiểm đi khắp trong xứ Cao-mên và đi tới cả những miền người Xiêm chiếm-lĩnh nữa.
Kinh-đô xứ này về sau vua Nô-rô-Dôm (Norodom) đem đến đóng ở Nam-vang. Năm 1867 người Pháp dựng trên những đầm ao men bờ Bể-hồ (Tonlé sap) một cái tỉnh-thành nguy-nga làm cho các nhà du-lịch trông thấy cũng phải ngợi-khen.
Việc luân-chuyển bằng tàu thủy trong xứ cũng tổ-chức chạy luôn luôn thành chuyến nhất định. Năm 1893 nước Xiêm phải trả lại xứ Cao-mên những địa-hạt ở về phía Bắc và nước Pháp thay mặt nước Nam đòi lại tả ngạn sông Cửu-long. Việc luân-chuyển tàu thuyền chạy từ Nam-Vang sang Lào, lúc tổ-chức tuy gặp nhiều nỗi khó khăn, nhưng sau cũng có hiệu-quả hay.
Về năm 1907 nước Pháp bắt nước Xiêm phải hoàn lại cho Cao-mên những tỉnh Bát-tam-Bang và Xiêm-rê-Ấp.
Trong tỉnh này có cựu-chỉ đền Đế-thiên-Đế-thích (Ruines d’Angkor), đền này là một nơi kỳ lạ trong thế-gian. Đền này trước kia ít người biết đến, vì bỏ hoang trong nơi rừng rậm, đường lối đi vào rất là khó khăn.
