Trang:Dong Duong xua va nay.pdf/54

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Bước tới điều hướng Bước tới tìm kiếm
Trang này đã được phê chuẩn.
50
 

Hanoï — Pont Doumer et bord du Fleuve Rouge.
Hà-nội — Cầu Doumer và bờ sông Nhĩ-hà.

Người Pháp mở đường, chặt cây, phá bụi bao bọc cựu-chỉ. Những nhà bác-học khảo-cứu rồi thuật rõ cái lịch-sử kỳ-dị của cái cố-quốc Ca-me. Ngày nay những nhà du-lịch khắp trong thế-giới đến ngoạn-cảnh Đế-thiên-Đế-thích.

Nước Pháp lại dựng trong xứ Cao-mên nhiều nhà thương, làm thêm vào những nhà trường cổ ở chùa những cái trường vừa giậy chữ Pháp vừa giậy chữ Cao-mên và nhiều trường kỹ-nghệ nữa.

Xứ Lào và miền Anh-đô-nê-diên. — Cuộc chiếm-lĩnh của người Xiêm, như ta đã xem ở trên, làm cho những miền này trải qua một thời-kỳ đồi-tệ và đổ-nát. Nhất là ở miền Mọi vì rã-man quá nên loạn-lạc tứ tung, làng này đánh nhau với làng khác luôn luôn.

Người Pháp chiếm-lĩnh những nơi này trong mấy năm đầu chỉ chuyên chị về việc trị-an và việc làm cho dân có trật-tự và dìu dắt nhân-dân về việc an-cư lập-nghiệp. Người Pháp lại làm cho xứ Lào có việc vận-tải nhất định trên sông Cửu-Long, có đường giây thép, và trong các tỉnh to có nhà thương và trường học.

Những nhà thám-hiểm lại nghiên-cứu những thổ-sản, phong-tục và sử-ký trong xứ, rồi vẽ địa-đồ toàn xứ để dự-bị cho con đường tiến-bộ tương-lai xứ này vậy.

Trung-kỳ và Bắc-kỳ. — Việc dẹp-an hai xứ này mất nhiều thì giờ lắm. Một mặt phải trừ cho tiệt nọc bọn giặc cướp tàn-hại xứ Bắc-kỳ về năm 1880-1890 và trục-xuất bọn giặc Tàu ra ngoài biên-thùy. Một mặt thì các nhà nho và chính-phủ Nam-triều trong bao năm cứ lầm lẫn lòng ái-quốc với sự sợ hãi việc cải-lương.

Vì thế nước Pháp chỉ xin quyền tự-do buôn bán, mà phải nắm lấy cái chủ quyền trong xứ. Như vậy nên nhiều người bản-xứ cho người Pháp