Trang:Dong Duong xua va nay.pdf/64

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được phê chuẩn.
60
 

trong những hội-đồng tuyền người bản-xứ họp và trong những hội-đồng có lẫn cả người Tây họp, như phòng Thương-mại và hội-đồng thành-phố. Sự hoán-cải ấy nhất là từ năm 1914 đến ngày nay có nhiều hiệu quả hay, làm ngăn ngừa được việc phiến-loạn của một vài gã thiếu-niên không từng-trải việc đời và khờ-dại gây ra. Nếu họ gây ra sự phiến-loạn ấy với những kẻ không từng-trải việc đời bằng họ và khờ dại hơn họ thì may ra việc mới thành công.

Trong khi bên Âu-châu chinh-chiến, người PhápĐông-dương rất ít mà không nản lòng ngã trí lại đem nghị-lực ra làm việc đến nỗi cái kết quả trong các giới đều được phi thường cả. Sự tiến-bộ ở Đông-dương là sự tiến-bộ một xứ được hưởng sự thái-bình.

Quan toàn-quyền Sa-Lộ rất chú-ý đến việc học trong xứ và đến việc giữ gìn sức khỏe cho nhân-dân.

Thi hương chỉ còn đến năm 1915 thôi, và việc bãi thi hương là Chính-phủ Pháp theo như lòng yêu-cầu của người An-nam. Từ trước đến khi đó Chính-phủ Pháp không muốn xâm-phạm đến sự kiến-thiết[1] cổ ấy ở xứ này.

Việc đem nền giáo-dục theo mẫu mực Tây-phương thay vào nền giáo-dục cổ thật là khó khăn lắm vậy.

Như việc mở ra những trường đại-học trước khi dậy cho nhiều trẻ biết những điều sơ-lược về khoa-học thì rất là nguy-hiểm. Lại có nhiều người muốn rằng việc dậy học chữ Pháp phải phổ-thông cho cả mọi người. Việc này có lẽ đến nhiều đời nữa mới có hiệu quả hay. Lại có nhiều người khác muốn rằng việc dậy những điều kiến-văn sơ-lược nên dùng tiếng thông-thường trong quốc-dân song cái tiếng này dùng vào nền học tối-tân chưa được đủ cho lắm.

Việc do-dự này đã làm chậm những kết-quả hay và làm cho nhiều người không có lòng kiên-nhẫn phẩm bình.

Trường Cao-đẳng ở Hà-nội tổ-chức lại. Hai trường thuộc vào trường Cao-đẳng như trường Công-chính và trường Thuốc, tuy số học-sinh hàng năm lấy vào ít những cũng đã có nhiều kết-quả hay.

Khi quan toàn-quyền Sa-lộ còn trọng-nhậm xứ này, những trường sư-phạm để đào-tạo giáo-học và những trường dự-bị dậy các học-sinh vào trường Cao-đẳng có một cái kết-quả rất hay.

Cũng nhờ được quan toàn-quyền ấy mà ở Hà-nội có một trường Trung-học Tây (Lycée de Hanoi), trường này có thể so-sánh với những trường rất đẹp ở bên Pháp cũng chẳng kém gì.

  1. Kiến-thiết = lập ra, dựng ra.