Trang:Dong Duong xua va nay.pdf/90

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được phê chuẩn.
86
 

Viện Bát-tơSài-gòn, ở Nha-trang và ở Hà-nội, không kể những công việc của viện này giúp thuộc-địa về việc đề-phòng bệnh-tật của nhân-dân và của gia-súc. Trường này thật là một sự vẻ-vang cho cõi Đông-dương đối với các nước láng-giềng vậy.

Viện hải-dương-học ở Nha-trang, có nhiều phòng thí-nghiệm và chiếc tàu thí-nghiệm, nghiên-cứu bể khơi và các thứ cá. Thật là một vấn-đề rất quan-hệ đến vật-thực của nhân-dân. Viện này dựng ra năm 1924, đã sản-xuất được những cái kết-quả thực-dụng to-tát, chẳng bao lâu nữa nhân-dân sẽ biết lợi-dụng. Những cái kết-quả về khoa-học của viện này làm cho nhiều nhà bác-học ở Âu-châu, ở Mỹ-châu và ở Nhật-bản chú ý đến.

Sự tiến-bộ về đường trí-thức.

Việc mở sở lưu-chử công-văn và thư-viện để siu tập, phân-loại và bảo-tồn tất cả những điều hữu-ích cho lịch-sử, tổ-chức những nhà thư-viện cho công-chúng vào xem. Trong thư-viện có rất là nhiều sách (ở Hà-nội, ở Sài-gòn, ở Nam-vang, ở Huế). Sở này làm cho người học-giả biết những sách vở nào mới xuất-bản, làm cho dễ công-việc của các nhà văn-học và làm cho những công-việc ấy không mất được, hay là bị người đời quên mất.

Những tạp-chí về văn-chương như Đông-Dương tạp-chí (Revue Indochinoise) Nam-phong tạp-chí, Cực-đông tạp-chí (Extrême-Asie), Đông-pháp Văn-tập (Pages Indochinoises) càng ngày càng có thêm độc-giả. Tạp-chí về lịch-sử như tập Đô-thành-hiếu-cổ (les Amis du Vieux Huê) làm cho cõi Đông-dương được vinh-hạnh rất to. Xem trong tập này thì ta thấy rằng những nhà văn-học An-nam nay đã vượt ra ngoài vòng thơ phú và nền văn-chương Tàu. Những người này đã để tâm chú ý đến những việc chính của nước mình, như thơ ca nôm, chuyện cổ-tích, sử-ký và nghiên-cứu văn-chương Tây-phương. Hội Khai-trí-tiến-đức chú ý về việc khuyến-khích văn-chương, về việc soạn một quyển tự-điển, về mỹ-thuật, về kiến-chúc và về âm-nhạc nữa.

Sự tiến bộ về đường mỹ-thuật.

Việc mỹ-thuật ở tất cả các xứ trong cõi Đông-dương điều suy-đồi cả. Những người có thị-hiếu về mỹ-thuật đã dẫn-dụ những người thợ tài khéo nên nghiên-cứu những công-trình kiệt-tác cổ, mà giữ lấy cái vẻ mỹ-thuật tổ-chuyền trong xứ. — Vừa dẫn-dụ họ và lại vừa khuyến-khích họ nên Chính-phủ giúp họ được sinh-nhai một cách rất phong-lưu. Ở Cao-mên cái ngọn lửa tổ-chuyền mỹ-thuật hình như bị tắt rồi. Thế mà người Pháp đã thổi đỏ được những mảnh than hồng đang tàn dưới