Bước tới nội dung

Trang:Gương sử Nam - Hoàng Thái-Xuyên (1910).pdf/32

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
30
GƯƠNG SỬ NAM

Từ đời nhà Tần sai ngươi Đồ-Thư làm quan tướng sang lấy nước ta, thì buổi ấy dân nước ta đã là không chịu phục mà giết quan tướng nhà Tần vậy.

Đến đời nhà Tây-Hán vua Vũ-đế mới lấy nước ta, sợ rằng dân khó cai-trị, nên chi mới đặt ra sáu điều để mà xem xét các quan thứ-sử, cho nên quan lại buổi ấy nhiều kẻ hẳn hoi, như là ông Tích-Quang dậy dân ta lấy việc lễ-nghĩa; ông Nhâm-Diên dậy nước ta những phép giá-thú cùng việc cầy bừa, thực là có sự ích lợi; lại như ông Giả-mạnh-Kiên lựa chọn những quan thú lịnh, mà dân ta yêu mến gọi lấy làm cha; ông Sĩ-Nhiếp dậy việc học hành mà dân ta tôn sùng gọi học-tổ.

Tuy rằng buổi ấy tàn ngược như là ngươi Chu-Ngung, tham bạo như là ngươi Tô-Định, phần ấy là phần có ít, mà những kẻ tuần-lương thì là phần nhiều, thế thì quan lại nhà Hán cũng là tử tế vậy.

Đến đời nhà Ngô, nhà Tấn thì cha con ông Đào-Huỳnh, ông Đào-Oai, cha con ông Cố-Tham, ông Cố-Bý; cha con ông Đậu-Viên, ông Đậu-tuệ-Độ, đều là những người tử tế, không hay sinh sự nhiễu dân, mà đều là ba bốn đời nối nhau làm quan, nên chi dân ta cũng là yêu mến vậy.

Đến đời nhà Đường thì hay thay đổi quan lại, mà không lựa chọn những kẻ tuần-lương, như là ngươi Cao-chính-Bình là người tham tàn; ngươi Lưu-diên-Hựu là người dữ độc, thuế nộp nửa mà bắt dân phải nộp cả, thành đã cao mà lại bắt đắp rộng thêm, nên chi từ đó, hoặc là giữ lấy châu mà làm phản, hoặc là đuổi quan thứ-sử mà tự làm, không lại vâng mạnh với nước Tầu vậy.

Đời nhà Minh thời quan tướng như là ngươi Trương-Phụ lấy sự thảm hình mà giết người nước ta không kể