Trang:Giấc mộng lớn.pdf/31

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này cần phải được hiệu đính.
— 31 —

lên chơi quan Huyện. Quan huyện Bình-khê, nghe nói ngài là họ tôn-thất, đỗ cử-nhân. Khi mình tới huyện, khoảng hơn bẩy giờ tối, đưa danh-thiếp vào trước. Ngài cho thắp hai đèn long-mã để tiếp khách, chén trè, cốc rượu, rất phong-nhã với người du-quan. Trong khi ngồi nói truyện, lược luận về báo chí ở ba kỳ, rồi lại túng đàm đến những văn-chương của cổ-nhân, Hán, Đường, Tống. Trông lên đồng-hồ đã chín điểm, mình đứng dạy xin lui về chỗ chọ ăn cơm. Bữa ấy uống rượu say, lại cùng người bạn hành đi chơi chỗ hát tuồng gần đó. Mình ngồi ghế nhất chính dữa, trên sân hát thấy có hai người kép hát đã có tuổi, mũ áo ra lạy. Xem qua một lát, riêng thướng ba đồng bạc rồi ra về. Sáng hôm sau là tháng hai ta, ngày mồng 9.

Buổi sáng ngày mồng 9 tháng hai, đi chơi Chinh-tường, là xem mả phát-tích của nhà Tây-sơn. Nguyên ở Phú-phong, nghe nói mả phát-tích của nhà Tây-sơn cách đấy ít nhiều ki-lo-mét, hiện nay quan quách đã đều bị quật bỏ, mà con bò ngó tới cũng phải chết, các tổng lý làng gần đi qua không xuống ngựa, tính mạnh thiệt-thòi. Lạ thay! sự địa-lý biết có hay không; quỉ thần dẫu thiêng, đâu có đến như thế. Vậy thời chính là cái sự-lý thuộc về nhà triết-học phải xét, mà cũng là cái công việc của các nhà báo-bút nên coi vậy. Hôm ấy đi chơi, cùng một người bạn hành và một người thổ-trước thuê hai xe cùng đi, chiều giời râm mát. Tới đó, gọi là núi Long-cương 龍 岡, nghĩa là cái núi hình con rồng. Hai bên hai dãy núi chạy ra, đều có tên riêng cả. Bên trước, dữa chỗ núi Long-cương ấy, xa trông có một chòm cây rậm, còn chung quanh là cánh đồng cao. Người thổ-trước nói truyện bảo mình rằng: Nguyên xưa đây là rừng rậm cả, đến sau dân cư phá dần làm ruộng, nay duy còn chỗ chòm cây ấy chính là chỗ mả nhà Tây-sơn. Ai có qua xem, thường chỉ đứng như đây xa trông, không mấy người dám tới. Nghe nói xong, mình tự xuất chúng cùng tới, cả một người phu xe nữa là bốn, cắt giây dẹp gai, vào tới tận chỗ mả. Thấy hai cái huyệt không còn đó, cái trước cái sau, đá xây thật cổ, cỏ rác lắp đầy, ngoài ra cũng không thấy có gì lạ. Xem song, cùng nhau trở ra, cũng phá được một sự nghi