Giấc Mộng Lớn
Tựa
« Còn giấc mộng lớn, đợi khi tỉnh rồi sẽ hay. » Cuối bài tựa quyển GIẤC-MỘNG-CON đã in ra năm xưa, có câu nói như thế. Song đến nay nghĩ lại, như giấc mộng con thời đến lúc tỉnh mới chép; còn giấc mộng lớn mà nếu cũng đợi đến khi tỉnh, thời thì giờ biết có hay không? Lại ông Trang-Chu có nói rằng: « Có sự tỉnh lớn, mà rồi mới biết giấc mộng lớn ». Nay dẫu chưa tỉnh, cũng đã biết là mộng, thời cần gì phải đợi đến lúc tỉnh mới chép. Chép giấc mộng lớn.
Giấc mộng lớn chép để làm gì? Giấc mộng con chép, thời giấc mộng lớn sao không chép, Nghĩ như người ta sinh ra đời, không ai dễ có mấy thân, cho nên mình yêu mình, là cái tình chung của nhân-loại. Mà cái tình yêu đó, không cứ đẹp hay xấu, hay hay dở. mà yêu thời cứ yêu. Bởi thế cho nên phóng ảnh truyền thần, đời càng văn-minh thời cái cách yêu mình cũng tiến bộ. Những cách đó, chỉ có hể mình chơi với mình về vật-chất, mình chơi với mình trong nhất sinh. Trăm năm ta lánh cõi trần, nghìn năm mình giữ tinh-thần chớ phai; chẳng qua là câu văn đề ảnh thời văn-chương như thế đó mà thôi, khó thay sự thực vậy. Hoặc giả luân-hồi có thực, kim-sinh mà lại có lai-sinh. thời cái ta sau ta, lấy đâu biết cái ta về trước. Cho nên đối với mình mà giấc mộng lớn chép.
Mình yêu mình, không cứ đẹp hay xấu, hay hay dở; người ta yêu nhau, thường cũng không cứ đẹp hay xấu, hay hay dở, mà yêu thời cứ yêu. Bởi thế cho nên hai người yêu nhau, thường cũng có tặng nhau bằng ảnh. Sự tặng đó, chỉ có thể đối với một số ít người có quen biết, mà chơi với nhau về sắc-tướng, chơi với nhau trong nhất thì. Còn như đối với đại-đa-số người có quen biết cùng là không quen biết, đem cùng nhau tâm sự trăm năm, thời phóng ảnh truyền thần khó thay hiệu lực vậy. Nghĩ tự Khối-tình-con xuất bản, lấy văn-chương làm bạn với ai ai; gần xa trong bốn phương giời, ta yêu ai đó là người yêu ta. Lại hoặc
