đánh đàn dê theo mọi người cùng chức-nghiệp ra đồng cỏ. Có hôm ngồi ngủ gật ở trên một cái mô đất cao; lúc tỉnh dậy trông ra: một đồng cỏ non, trâu dê ăn tản-mác, chỗ năm con, chỗ ba con, có đàn có lũ; khiến cho kẻ quê người chiếc bóng thương hai chữ ly quần. Xa trông một giải núi, đầu non tuyết trắng, như duật kẻ tuổi xanh tóc mái, không bao lúc nữa mà bạc phơ. Trông lên trên từng không, thời, con chim công-đà-nhi[1] đè làn mây bạc, thẳng cánh cao bay, tưởng như ý-khí kẻ tài-nhân, xa tuyệt bụi hồng, năm Nhâm-tuất con thuyền sóng Sích-Bích. Rồi mà, bóng tà về tây, các tiếng êm lặng, giời đất tịch-mịch; cảm-tình bao nhiêu cũng lại theo tình-cảnh tự-nhiên của tạo-hóa mà sóng bằng chào lui. Trong tấc dạ khi ấy, như một hồ nước xuân lúc tan sương trong xanh không chút gợn; cả bao những cái nghĩ vui, cái nghĩ buồn, cái nghĩ mừng, cái nghĩ lo, cái nghĩ yêu, cái nghĩ ghét, cái nghĩ thương, cái nghĩ giận, cái nghĩ ham, cái nghĩ tiếc trên thế-gian lúc bình-nhật, đã như không từng đi lại quen biết với tri-giác, mà như lúc mới nhận hình nhận khí của tạo-hóa nguyên không có bẩy tình. Than ôi! con người ta xuốt đời chìm nổi trong bể khổ, nhọc hình nhọc dạ, mà nếu không được có một đôi lúc như thế ấy, thời các thần-kinh trong cơ-thể mấy lúc mà đứơch giây? Cảnh-ngộ con người ta, nhiều cái đương trải coi làm thường, hoặc có lấy làm buồn, mà lắm khi sau này tưởng nhớ lại rất có vị. Than ôi! bên giời mặt bể, kẽ nước chân mây, đã đều là những cái nhà học rất cao-đẳng không cần thầy của những người du-tử; mà đồng cỏ giời mây, sông băng núi tuyết, lại là những cái nhà hát rất to nhớn không cần phí cho các khách cao-nhân. Vậy cho nên cảm ơn
- ▲ Thứ chim này, chữ tây là Condor, xòe cánh ra, rộng 1 trượng 4 thước, thường đậu trên các mỏm núi cao, sà xuống bắt hươu nai tha đi ăn, như con diều-hâu với con chuột vậy. — Ở Nam-Mỹ về khoảng nước Bí-lỗ (Pérou), ở các cù-lao, có nhiều chỗ cướch chim chứa cao lên thành gò, làm một thứ phân bón rất tốt; mỗi năm đem bán ra các nơi làm một thứ hàng-hóa rất trọng.