Trang:Giac mong con 1926.pdf/43

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 41 —

nói đến tiền không biết là vật gì. Nhiều người dẫu có học mà giảng cho hiểu được nghĩa đồng tiền cũng khó lắm.

Hết câu truyện ấy, 16 người khách đều vỗ tay đứng dậy mà cười, lấy làm một tình-cảnh rất có thú. Rồi về.

Khi khác, nhân bữa ăn, khách lại hỏi: — ở đây xem với Cõi-đời-cũ thật hơn nhiều, nhưng động vật, thực-vật còn thiếu quá. Sao ngài không cho thông đi lại mua bán để đem các giống vật dưới ấy lên, chẳng tiện đủ hơn ư?

Thống-trưởng. — Nguyên tổ tiên chúng tôi có để lại một câu ước chung cho người sau ở cái cù-lao này rằng: « Thiết không nên tự mình giao-thông với người ở Cõi-đời-cũ mà làm mất cái tinh thần thiên-nhiên ở cái cù-lao này. » Vì thế, chúng tôi đến nay vẫn biết ở Cõi-đời-cũ nhiều các giống động, thực, mà phải giữ câu ước của tiên-tổ làm một cái then khóa rất hệ trọng, không khi nào dám buông. Cũng chỉ là tham tiếc cái tự-do trong sạch (精 潔 之 自 由), cái độc-lập thanh nhàn (清 閒 之 獨 立) là cái phúc riêng cho người ở phương Cõi-đời-mới. Kể từ ngày tổ tiên chúng tôi mới đến đây đến nay, không có sự thiên-tai, không có sự địa-biến, không có sự trộm cướp, không có sự chiến-tranh, không có sự án từ, không có sự kiện cáo, không có sự buôn danh bán lợi, không có câu thế-thái nhân-tình. Ngoài lo ăn lo dùng, chỉ chuyên ý suy cầu nhẽ tiến hóa. Lắm khi xem sử-ký của tổ tiên để lại, nói về tình-trạng Cõi-đời-cũ, thời tưởng cho các người sinh vào trong chỗ túi bụi ấy, ngày đêm hết sức óc để che chống ứng tiếp với việc đời chưa chắc đủ, còn đâu có thời giờ nhàn rỗi, tư tưởng trong sạch, mà khơi nguồn đắp nấm trong tính-linh? Cho hay, hơn cái ấy phải kém cái khác, nghĩ cũng là nhẽ thường. Vả lại phàm các vật dùng của người ta, nguyên không có thời không là thiếu. Như các ngài ngày nay mới đến đây, hoặc nhiều cái thấy thiếu; còn như thân chúng tôi sinh trưởng ở đất này, con mọt ăn cây, con run ăn đất, cũng tự lấy làm đủ, cần chi dám tham muốn những các vật xa lạ, mà bỏ nhời ước cũ, để làm mất cái thế sản truyền lại từ 153 năm nay.