Trang:Nam Phong Tạp Chí 2.pdf/60

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này cần phải được hiệu đính.
136
NAM PHONG

lợi của nước ấy về đường kinh-tế. Nay cái mưu ấy đến ngày đồ-địa vậy.

Nước Tầu. Trong bài Thời-đàm kỳ trước (Xem Nam-Phong số 1), bản-báo đã phải chua rằng việc Tầu ngày nay mỗi ngày một biến-đổi, hết loạn nọ đến loạn kia, không thể đoán trước được những việc sẩy ra thế nào.

Quả như vậy. Kỳ trước mới thuật được những việc từ đầu năm đến cuối tháng sáu. Ngày 1 tháng 7 thì có tin ở Bắc-kinh mới khởi-phục lại quân-chủ-chính-thể, ai nghe thấy cũng lấy làm lạ.

Có người được mục-kích việc ấy đã từng nói một câu rằng: Việc gây loạn của Trương Huân 張 勳 này thực là một sự làm liều, không phải là một sự đại-biến về chính-trị. — Nhời nói sác-đáng vậy.

Tự ngày 1 tháng 6 cho đến mấy hôm sau, chỉ-dụ ra như mưa, hứa trừ cho dân những thuế chưa nộp, giảm bỏ nhiều thuế khác nữa, sửa đổi lại việc hình-pháp việc chính-trị cho dân được nhờ, đặt tòa nội-các có trách-nhiệm, cùng sắp-sửa họp Nghị-viện.

Nhưng mà cướp được cái ấn nhà vua để dùng liều cũng chưa đủ, chiếm được nơi kinh-đô để tranh quyền chúa-tể cũng chưa đủ. Cử-quốc đều nổi loạn thì vua chúa mà làm gì? Trương Huân thực là người ít trí-khôn mới mong mỏi những sự cuồng như thế.

Hồi hội-nghị các đốc-quân ở Từ-châu-phủ, thì 14 viên đốc-quân có hứa sẽ giúp Trương Huân. Trương Huân thực là nhẹ dạ, quá tin tưởng là thực, nên mới dám làm liều như thế.

Há lại không biết rằng Đoàn Kỳ-Thụy 段 棋 瑞 không phải là người tầm-thường, mà Đoàn Kỳ-Thụy vốn không bao giờ ưng sự khôi-phục đế-chế?

Tảng sáng ngày 1 tháng 7, Vương Sĩ-Chân 王 士 珍 cùng Giang Triều-Tôn 江 朝 宗 hai tướng-quân vào yết tổng-thống Lê Nguyên-Hồng 黎 元 洪, để báo trước cho tổng-thống biết việc sắp sẩy ra cùng cố ép tổng-thống phải thuận. Nhưng ông nhất-định không ưng, Trương Huân đành phải chịu vậy.

Các tỉnh được tin chính-biến ấy nhất-luật khởi lên kháng-cự. Lê Nguyên-Hồng khi ở Bắc-kinh chạy trốn có sai người đem ấn tổng-thống trao cho Đoàn Kỳ-Thụy ở Thiên-tân. Đoàn bèn lập đại-doanh ở Thiên-tân truyền hịch gọi quân để lên đánh Trương Huân.

Ở Bắc-kinh thì trong chính-giới dối-loạn cả. Thủ-tướng Lí Kinh-Hi 李 經 羲 là cháu Lí Hùng-Chương 李 鴻 章 ngày xưa thì mấy hôm trước đã khờ vì gọi Trương Huân đem quân lên Bắc-kinh, nay thấy sự tình nguy-cấp bỏ Bắc-kinh chạy trốn về Thiên-tân.

Chính tổng-thống Lê-nguyên-Hồng cũng cùng với mấy người tả-hữu chạy trốn vào nhà sứ Nhật-bản, biết rằng đảng đế-chính không thể bảo-toàn được cho mình. Trước khi vào nhà sứ Nhật-bản, ông có đến nhà thương Pháp, nhưng bọn đạo-nữ (tức là « bà sờ ») trong nhà thương không nhận được mặt ông, chưa biết là ai, không dám cho vào.

phu-nhân cùng gia-quyến ngày 3 tháng 7 cũng bỏ cung tổng-thống đi, chạy trốn vào nhà sứ Pháp.

Nhưng trước khi tổng-thống chạy trốn đã có sai người trao cho Đoàn-kì-Thụy ấn tổng-thống, cùng một phong-thư nhờ truyển cho phó tổng-thống Phùng Quốc-Chương 馮 國 璋 Trong thư đại-khái nói như thế này:

« Hiện tôi không thể làm được hết chức Tổng-thống, xin chiếu theo điều thứ 42 trong hiến-pháp mà trao lại