Trong trời đất cũng nhiều hạng gió : ngọn gió cuồng thì cây rung lá cuốn, ngọn gió bấc thì cỏ lạnh hoa tàn. Êm đềm thay ! ngọt ngào thay ! cái ngọn gió này, trong khi chim hót, thuyền ngâm, sen day, sóng dợn, cũng đủ khiến cho người nóng nẩy thì mát mẻ tấm lòng, người ngơ ngẩn thì tỉnh tươi giấc mộng. Có kẻ bảo rằng : gió Hồ-Gươm mát là mát vì ngọn gió « Nam-phong » !
Nguyễn-bá-Trác
BÀI KÝ NGÀY KỶ-NIỆM QUAN TOÀN-QUYỀN SARRAUT ĐẾN HÀ-NỘI.
Ngày 20 tháng giêng năm Đinh-tị là năm thứ ba mươi tư nhà nước Đại-Pháp sang bảo-hộ nước Nam mà năm thứ ba trận đánh long giời lở đất bên Âu-châu, ở la-ga Hàng-cỏ Hà-nội, mắt chói những cờ tam-sắc, tai điếc những pháo liên-thanh. Kèm thổi giọng quân-ca, súng bồng hàng chữ nhất. Tiếng chào mừng giậy đất, bóng xe ngựa rợp giời. Tầu hỏa Hải-phòng lên, Đồng-đăng xuống, Vân-nam về, kẻ quan, người lính, kẻ thân, người hào, kẻ đi học, người đi buôn, kẻ làm ruộng, người làm thợ, đi như nước chảy, đông như đám hội, già từ chín-mươi tuổi sắp xuống, trẻ từ bốn-năm tuổi sắp lên, sang từ những bậc đi ô-tô nhà, hèn từ những hạng gánh hàng-dong bán, vòng trong vòng ngoài, trông bộ ai cũng hết lòng mừng-rỡ, hết lòng cung kính, hết lòng sốt-sắng mà tiếp rước một người. Người ấy là ai ? Là người đại-chính-trị-gia, đại-văn-học-gia, đại-hùng-biện-gia, cầm cân nảy mực cho xứ ta, là quan Albert Sarraut, nguyên học-bộ-thượng-thư bên chính-phủ Pháp, nghị-viên bên hạ-nghị-viện Pháp, thái-úy trong trận đánh long giờ lở đất bên Âu-châu, ngày trước đã một lần làm Toàn-quyền Đông-dương, chỉ đường tiến-bộ cho ta, mà lần này sẽ giắt ta đi cho đến tới đó. Tôi may mà được dự vào cuộc ra đón ngài, tôi chúc ngài, tôi mừng ngài ; chúc ngài, mừng ngài đã hẳn rồi, mà tôi lại có bụng riêng chúc xứ ta, mừng xứ ta hơn là chúc ngài, mừng ngài nữa.
Xứ ta là xứ bán-khai, học thì ba quyển sách Tầu, nghe những tên triết-học khoa-học như truyện chiêm-bao ; thợ thì ba món đồ cùn, coi những sở máy sợi máy tơ như trò quỉ-thuật ; đi buôn thì mua đầu chợ bán cuối chợ, biết xuất-cảng nhập-cảng là cái gì ; làm ruộng thì trúng nhờ giời thất nhờ giời, biết cải-lương tiến-chưởng là cái gì. Cổ-ngữ rằng : « Không thầy đố mày làm nên ». Thực thế, không thầy mở mắt cho, thì khác nào đi bể không la-bàn, lênh-đêng chiếc lá giữa dòng, biết đâu là bờ bến ; thế tất phải đến một ngày một lụi, giây giời lựa-lọc, không thể dung được một giống người ngây-ngô như ta. Vậy mà kiếm thầy phải dễ đâu ! Đương buổi công-lợi chủ-nghĩa thịnh-hành, kẻ thì xướng đế-quốc, người thì bàn tiến-hóa, cá nhớn
