Bước tới nội dung

Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/126

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Có vấn đề khi hiệu đính trang này.

124
NHO-GIÁO


Xem mấy lời ấy thì biết là Dương-minh không những là một nhà đại tư-tưởng trong Nho-giáo mà lại là một nhà đại giáo-dục vậy.

Vương Dương-minh đem cái thiên-tài chí mẫn, sự lịch duyệt rất giàu, sự nghiên cứu rất sâu, tìm thấy chỗ uyên-nguyên của đạo thánh hiền mà phát huy ra cái tâm-học tinh-vi hơn cái học của Lục Tượng-sơn. Ông bài-xích cái học tầm chương trích cú, phá cái tệ tập của mạt học, xướng lên cái tư-tưởng tự-do theo cái bản-thể thiên-nhiên của lương-tri, và khuyến miễm cái dũng lực ở sự thực-tiễn. Thiết tưởng từ đời nhà Tống về sau trong Nho-giáo chỉ có ông là người đã tìm thấy mối đạo ở chỗ căn-để và lập ra cái học-thuyết rất thiết-thực, khiến sự tư-tưởng và sự hành-vi hợp làm một, đúng với cái lý nhất-quán của Khổng-học.

Tuy thế, nhưng bọn tục học vẫn không chịu, có nhiều người công kích, cho là không phải chính học. Dương-minh cũng không vì thế mà nản chí, và ông đem tâm sự nói rõ ra một cách rất thiết-tha ở cái thư ông viết cho Nhiếp Song-giang rằng: