Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/132

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

130
NHO-GIÁO


Hèn mọn như tôi dám đâu nhận lấy đạo Phu-tử làm kỷ-nhiệm, nhưng tâm tôi cũng hơi biết tật thống quan-thiết đến thân, vậy mới vội-vã ngoảnh nhìn bốn mặt, muốn tìm có ai cùng giúp tôi để bàn cách chữa bệnh vậy. Nay nếu được những bậc hào kiệt đồng chí với tôi, nâng đỡ giúp rập cùng mở sáng cái học lương-tri ở trong thiên-hạ, để người ta ai cũng tự biết noi đến cái lương-tri của mình, để cùng nhau yên lành, cùng nhau nuôi-nấng, bỏ hết cái tế tắc của sự tự tư, tự lợi. rửa sạch cái tập tục dèm ghen, ganh tức, cùng trọn cái cuộc đại-đồng, thế thì cái cuồng bệnh của tôi sẽ khỏi hẳn mà không có cái lo táng tâm vậy, há chẳng sướng vậy thay!... » (Ngữ-lục, II).

Xem cái thư ấy, thì hiểu rõ cái lòng nhân-ái của Dương-minh đối với nhân loại bao la khắp cả mọi người, thật là sau họ Khổng họ Mạnh chỉ có một người ấy vậy.

Cái học của ông còn có điều gì rất hay nữa, cho nên khi ông đau nặng sắp mất, có nói rằng: « Cái học-vấn bình sinh của ta hãy còn mấy phân, tiếc không được cùng với các bạn mà cộng thành điều đó. » Mấy phân ấy là gì? ta lấy làm tiếc không được biết!

Sau này thiết tưởng nên trích ra mấy lời phê-bình của tiên-nho, để học-giả biết rộng