Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/155

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

153
NHO-GIÁO


孟 誠, hiệu là Kiến-la 見 羅, người huyện Phong-thành, tỉnh Giang-tây, đỗ tiến-sĩ cập-đệ. Ông trước theo Châu Đông-quách học cái thuyết trí-lương-tri, sau phát ra cái tôn-chỉ « chỉ-tu », cho là cái chân-truyền của Khổng-tử và Tăng-tử « chỉ » để làm cách tồn-dưỡng, « tu » là để làm cách tỉnh-sát. Ông cho lương-tri là theo cái dĩ-phát mà lập giáo, chứ không phải là cái bản-chỉ vị-phát vô-tri.

8. Thái-châu 泰 州. — Môn-phái này do Vương Cấn lập ra, Vương Cấn 王 艮 tự là Nhữ-chỉ 汝 止, hiệu là Tâm-trai 心 齋, người đất An-phong, thuộc Thái-châu, tỉnh Giang-tô. Ông bình sinh ý khí thái-cao, hành sự thái kỳ. Dương-minh thường phải tìm cách tài-ức cho bớt đi. Ông không ra ứng cử, không làm quan.

Trong những môn-nhân của Dương-minh có Long-khê và ông là hơn cả. Long-khê tuy giỏi hơn ông, song có người tin và có người không tin. Ông thì có khi ở trong khoảng chớp mắt, tỉnh-giác được nhiều người. Ông thường bảo rằng: sự nhật dụng của trăm họ tức là đạo, và ông lấy ở chỗ vãng lai động tác của bọn đồng bộc, cái gì là không mượn sự an-bài, thì chỉ ra cho người ta biết, cho nên ai trông thấy cũng hiểu ngay.