Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/226

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

224
NHO-GIÁO


Hoàng Tôn-Hi. — Hoàng Tôn-Hi 黃 宗 羲, tự là Thái-xung 太 冲. hiệu là Lê-châu 梨 州 (1609-1695), người đất Dư-diêu, tỉnh Chiết-giang. Ông là con trưởng của Hoàng Tôn-Tố 黃 尊 素, làm chức ngự-sử đời vua Hi-tôn nhà Minh. Hoàng Tôn-Tố thuộc phái Đông-lâm, bị bọn Ngụy Trung-Hiền làm hại.

Lúc nhà Thanh lấy nước Tàu, ông bôn tẩu khắp mọi nơi để lo sự khôi-phục, nhưng sau không thành công, ông trở về ẩn cư, dạy học và làm sách, không ra làm quan với nhà Thanh. Ông nghiên-cứu hết mọi cái học, làm ra rất nhiều sách, đại khái như là: Dịch học tượng-số-luận 易 學 象 數 論; — Luật-lữ-tân-nghĩa 律 呂 新 義; — Thụ-thư tùy-bút 授 書 隨 筆; — Tống-nho học-án 宋 儒 學 案 ; — Nguyên-nho học-án 元 儒 學 案; — Minh-nho học-án 明 儒 學 案, v. v.. Trong những sách ấy có bộ Minh-nho học-án rất có giá-trị. Gần đây Tiết Phương-Xương nhặt các sách của ông, in ra một bộ gọi là: Lê châu di trứ vậng tập 梨 洲 遺 著 彚 集, 20 quyển.

Phái tâm-học trước chỉ lấy tâm làm chủ, đến Vương Dương-minh mới lấy lương-tri làm chủ, rồi Lưu Trấp-sơn lại lấy cái « độc » làm chủ, cho nên cái học của Dương-minh chú trọng ở sự trí-lương-tri, mà cái học của Trấp sơn chú-trọng ở sự thận-độc. Hoàng Lê-