Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/250

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

248
NHO-GIÁO


lại bị chính-phủ có lịnh cấm, nhưng ông cứ hết sức đề xướng việc mở học-hội.

Từ khi có việc chiến-tranh với Nhật-bản, ông đã mấy lần làm tờ điều-trần dâng lên cho vua nhà Thanh, nhưng không đạt lên được. Sau nhờ có quan Hộ-bộ thượng-thư là Ông Đồng-Hòa là người có ý muốn duy-tân, tiến ông cho vua nhà Thanh. Lúc ấy ông đã làm chức chủ-sự ở bộ Công. Vua Đức-tôn, niên-hiệu Quang-tự, mới đặc biệt triệu kiến ông tấu đối mọi điều vua lấy làm vừa ý, bèn dùng ông để-chủ việc biến-chính. Tháng-tư năm Quang-tự thứ 24 (1898), nhà vua xuống chiếu bỏ thời văn, đặt học-đường, đổi cái chế-độ võ-khoa và mở kinh-tế đặc khoa, Vua Đức-tôn lại cho bọn Dương-Nhuệ. Lưu Quang-Đệ, Lâm Húc, Đàm Tự-Đồng tứ phẩm khanh hàm, coi việc ở Quân-cơ chương-kinh, để trù biện việc cải-cách.

Thuở ấy vua Đức-tôn tuy nói là thân chính, nhưng quyền bính ở cả Tây-hậu. Vua muốn làm việc gì phải bẩm qua Tây-hậu có cho, mới được làm. Việc biến-chính tuy Tây-hậu không ưa, nhưng lúc đầu cũng để cho làm. Sau bọn người Mãn sợ mất quyền, mới mưu với Tây-hậu để bỏ vua. Vua Đức-tôn thấy sự nguy cấp, toan nhờ Viên Thế-Khải ủng-hộ để trị bọn cựu-đảng và đàn áp Tây-hậu. Không ngờ Viên Thế-Khải lại bỏ vua mà theo Tây-