Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/38

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

36
NHO-GIÁO


Ngô Dữ-bật. — Ngô Dữ-bật 吳 與 弼, tự là Tử-phó 子 傅, hiệu là Khang-trai 康 齋, người đất Sùng-nhân, tỉnh Giang-tây. Hậu-nho nhân lấy tên chỗ ông ở mà gọi là Sùng-nhân-phái 崇 仁 派.

Ông đọc sách Y-Lạc-uyên-nguyên-lục 伊 洛 淵 源 錄, khảng-khái có chí ở đạo, bèn bỏ lối học khoa cử, hết sức tìm cho đến chỗ tâm tính của thánh hiền. Ông nhà nghèo, nhưng cứ an bần lạc đạo, tự mình cày cấy lấy mà ăn, và lúc nào cũng lo sự giáo-hối không biết mỏi. Người bốn phương nghe tiếng ông, đến học rất nhiều. Có mấy lần nhà vua vời vào làm quan, ông từ chối không nhận.

Cái học của ông, đại yếu ở sự hàm-dưỡng tính tình và lấy sự khắc kỷ an bần làm thực địa. Ông không thích trước thuật, ngôn động thì bình đạm. Ông tả rõ cái tính tình ra ở hai câu thơ:

Đạm như thu thủy bần trung vị,
澹 如 秋 水 貧 中 味
Hòa tự xuân phong tĩnh hậu công.
和 似 春 風 靜 後 功

Ông theo cái học của Trình Chu, nhưng vẫn ghé theo cái học của Lục Tượng-sơn, có lắm điều xuất nhập ở hai cái học ấy. Bởi vậy học-trò của ông có ba người cao-đệ là Hồ Cư-nhân, Lâu Lượng và Trần Hiến-chương,

NHO-GIÁO