Bước tới nội dung

Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/44

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

42
NHO-GIÁO


người cao-đệ của ông là Trạm Nhược-thủy làm bạn với Vương Thủ-nhân, thành thử cái học của Bạch-sa và cái học của Diêu-giang cũng có ảnh-hưởng gián tiếp rất rõ vậy.

Trạm Nhược-thủy.— Trạm Nhược-thủy 湛 若 水, tự là Nguyên-minh 元 明, hiệu là Cam-tuyền 甘 泉, người đất Tăng-thành, tỉnh Quảng-đông, đỗ tiến-sĩ, làm quan đến chức Lại-bộ thượng-thư ở Nam-kinh, rồi về trí-sĩ, ngoài 95 tuổi mới mất. Ông thường cùng với Vương Thủ-nhân giảng học, nhưng mỗi người theo một tôn-chỉ khác nhau. Ông thì lấy sự « tùy xứ thể nhận thiên-lý 隨 處 體 認 天 理 » làm tôn-chỉ, Vương Thủ-nhân thì lấy « trí lương-tri 致 良 知 » làm tôn-chỉ. Hai người thường có nghị luận sự đồng dị. Vương Thủ-nhân bảo: « Tùy xứ thể nhận thiên-lý, là cầu thiên-lý ở ngoài cái tâm, không thể cưỡng cho tâm với lý hợp làm một được. » — Trạm Nhược-thủy bảo: Dạy chữ cách là chính, chữ vật là mối nghĩ, như thế cách-vật là chính cái mối nghĩ. Nếu không thêm cái công-phu của học, vấn, tư, biện, hành, thì cái mối nghĩ chính hay không, không sở cứ vào đâu mà biết được, »

Về sau Hoàng Tôn-hi bàn chỗ này, có nói rằng: « Dương-minh nói: Chính cái mối nghĩ, tức là trí cái tri vậy. Nếu không có học,