Trang:Nho giao 1.pdf/116

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

120
NHO-GIÁO


Thế nào là nhân? Các đệ-tử hỏi Khổng-tử, thì Ngài tùy cái học lực, cái tư-cách của từng người mà trả lời với mỗi người một khác. Nhan-tử hỏi nhân. Ngài nói rằng: « Khắc kỷ phục lễ vi nhân 克 己 復 禮 爲 仁: Sửa mình trở lại theo lễ là nhân. » (Luận-ngữ: Nhan-Uyên, XII). Theo lễ là theo thiên lý, bỏ hết tư dục.— Phàn-Trì hỏi nhân, Ngài nói rằng: « Ái nhân 愛 人: Yêu người. »— Trọng-Cung hỏi nhân, Ngài nói rằng: « Xuất môn như kiến đại tân, sử dân như thừa đại tế, kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân 出 門 如 見 大 賓,使 民 如 承 大 祭,己 所 不 欲,勿 施 於 人: Ra cửa phải như đi tiếp khách lớn, trị dân phải như đi làm lễ tế lớn, điều gì mình không muốn ai làm cho mình, thì không nên làm cho ai. » (Luận-ngữ: Nhan-Uyên, XII).— Tử-Trương hỏi nhân, Ngài nói rằng: « Năng hành ngũ giả ư thiên-hạ vi nhân hỹ. Viết cung, khoan, tín, mẫn, huệ. Cung tắc bất vũ, khoan tắc đắc chúng, tín tắc nhân nhiệm yên, mẫn tắc hữu công, huê tắc túc dĩ sử nhân 能 行 五 者 於 天 下 爲 仁 矣.曰 恭.寬,信,敏,惠.恭 則 不 侮,寬 則 得 眾, 信 則 人 任 焉,敏 則 有 功,惠 則 足 以 使 人: Có thể làm được năm điều ở trong thiên-hạ là nhân vậy. Là cung khoan, tín, mẫn, huệ. Cung thì không khinh nhờn, khoan thì được lòng người, tín thì người ta tin cậy được, mẫn thì có công, huệ thì đủ