Trang:Nho giao 1.pdf/136

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

140
NHO-GIÁO


cái công-lệ trung-chính để làm qui-tắc cho sự hành-động của người đời. Khổng-tử theo lẽ điều-hòa của trời đất và đem những tư-tưởng và sự hành-vi của các đế vương đời trước mà lập thành đạo, để dạy thiên-hạ. Ai theo được đạo ấy mà ăn-ở là hay, là người quân-tử; không theo được đạo ấy là dở, là kẻ tiểu-nhân, cho nên mới gọi là: « Quân-tử chi đạo 君 子 之 道: Đạo của người quân-tử ». Đạo ấy gồm hết tất cả cái phải, cái hay, tổng-hợp các cái đức tính tốt để gây thành cái nhân-cách hoàn-toàn của người ta.

Sách Trung-dung chép rằng: « Trọng-Ni tổ-thuật Nghiêu Thuấn, hiến chương Văn Võ, thượng luật thiên thời, hạ tập thủy thổ 仲 尼 祖 述 堯 舜,憲 章 文 武,上 律 天 時,下 襲 水 土: Đức Trọng-Ni tổ-thuật đạo vua Nghiêu, vua Thuấn, bắt-chước phép vua Văn, vua Võ, trên theo thời trời mà quyền biến, dưới tùy thủy thổ mà an vui. » Đạo ấy ví như trời đất, không có cái gì là không che-chở, chuyển-vần như bốn mùa, sáng rõ như mặt trời mặt trăng. Ở trong đạo ấy thì « Vạn vật tịnh dục nhi bất tương hại, đạo tịnh hành nhi bất tương bội, tiểu đức xuyên lưu, đại đức đôn-hóa 萬 物 並 育 而 不 相 害,道 並 行 而 不 相 悖,小 德 川 流, 德 敦 化: Muôn vật đều hóa-dục mà không hại lẫn