Trang:Nho giao 1.pdf/145

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

149
NHO-GIÁO


đi một bậc nữa. Lúc nào cũng tùy cảm mà ứng. tùy cái trực-giác mẫn-nhuệ của mình mà hành-động, chứ không nhận gì làm định-lý cả. Vì rằng khi đã nhận một điều gì làm định-lý, thì tất là cố-chấp theo cái định-lý ấy cho đến cùng, thành ra không thích-hợp với thiên-lý cứ lưu-hành mà biến hóa mãi mãi.

Cái vui trong sự sinh-hoạt. — Đạo của Khổng-tử là đạo nhân, cốt cầu lấy cái vui trong sự sinh-hoạt ở đời. Cái vui ấy do ở sự điều-hòa với cái lẽ tự-nhiên của tạo-hóa, bao giờ trong bụng cũng được thư-thái, không để cái ngoại-vật hệ-lụy đến mình. Xem như Ngài tuy phải chu-du thiên-hạ, để lo thi-hành cái đạo của mình mà không lúc nào trong bụng không vui về cái sinh-thú. Sách Luận-ngữ chép rằng: « Một hôm Tử-Lộ, Tăng-Tích, Nhiễm-Hữu, Công-Tây-Hoa ngồi hầu, Khổng-tử nói rằng: Ta tuy có hơn tuổi các ngươi, nhưng các ngươi đừng vì ta mà nệ, chí mình thế nào, cứ thẳng mà nói. Khi các ngươi bình-cư thường nói: Chẳng ai biết đến ta mà dùng ta. Nếu như có người biết mà dùng, thì các ngươi định làm sao?

Từ-Lộ đứng phắt lên mà thưa ngay rằng: « Một nước nghìn cỗ xe, ở chẹt vào với nước lớn, mà lại thêm có việc binh-đao cùng sự đói kém, giá cho Do này được trị nước ấy,