Trang:Nho giao 1.pdf/15

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được phê chuẩn.

19
NHO-GIÁO


đủ làm cho nhân chúng quí trọng. Bởi vậy cho nên người trong nước ai có con em cũng cố cho theo đòi chút tân-học, để hòng đường lập nên danh phận. Đã hay rằng cách sinh-nhai ở đời không thế không được, nhưng đó cũng là một cái căn-do làm cho chóng mất cái văn-hóa cũ vậy.

Lại còn một lẽ nữa làm cho người ta ai cũng muốn bỏ chóng hết cái lưu-tệ của cái văn-hóa cũ, là theo học thuyết của Nho-giáo thì phân ra tôn ti trật-tự rất nghiêm. Ai đã được giữ cái địa-vị tôn-quí ở trên, thì có quyền được bắt người ti-hạ ở dưới phải kính trọng mà phục-tùng mình. Song phải cần một điều là người trên phải có tài đức xứng đáng, ai cũng kính-phục, thì cái trật-tự ấy dẫu tôn-nghiêm thế nào, người ta cũng không ai ta-thán. Nếu cái tài đức người trên mà không đủ làm cho người ta kính phục nữa, thì càng giữ cái trật-tự ấy bao nhiêu; người ta lại càng cho là trái lẽ và khó chịu bấy nhiêu. Nhất là ở vào thời-đại này, mới cũ chưa rõ hẳn ra thế nào, nhiều người ngờ rằng cái trật-tự cũ làm ngăn-trở cho sự tiến-hóa, cho nên muốn bỏ đi, để theo cái mới, họa may có được phần hay hơn chăng. Bởi thế cái lòng muốn thay đổi lại càng mạnh lắm vậy.