Trang:Nho giao 1.pdf/173

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

177
NHO-GIÁO


nhưng vẫn chuộng cả sự tinh-thông lục nghệ để sinh-hoạt ở đời nữa.

Người quân-tử bao giờ cũng muốn có đức, song phải có học, thì các đức mới thật là tốt, là hay. Khổng-tử nói rằng : « Hiếu nhân bất hiếu học, kỳ tế giã ngu; hiếu trí bất hiếu học, kỳ tế giã đãng; hiếu tín bất hiếu học, kỳ tế giã tặc, hiếu trực bất hiếu học, kỳ tế giã giảo; hiếu dũng bất hiếu học, kỳ tế giã loạn; hiếu cương bất hiếu học, kỳ tế giã cuồng 好 仁 不 好 學,其 蔽 也 愚;好 知 不 好 學,其 蔽 也 蕩;好 信 不 好 學,其 蔽 也 賊;好 直 不 好 學,其 蔽 也 絞;好 勇 不 好 學,其 蔽 也 亂;好 剛 不 好 學,其 蔽 也 狂: Muốn nhân mà không muốn học, thì bị cái che-mờ là ngu; muốn trí mà không muốn học, thì bị cái che-mờ là cao kỳ thái quá; muốn tín mà không muốn học, thì bị cái che-mờ là hại nghĩa; muốn trực mà không muốn học, thì bị cái che-mờ là ngang ngạnh; muốn dũng mà không muốn học, thì bị cái che-mờ là loạn; muốn cương mà không muốn học, thì bị cái che-mờ là táo bạo khinh suất. » (Luận-ngữ: Dương-Hóa, XVII). Nhân, trí, tín, trực, dũng, cương, đều là đức tốt, nhưng chỉ muốn có những đức ấy, mà không muốn học, để hiểu cho rõ cái lý thế nào mới thật là hay là phải, thì muốn nhân lại bị lòng ái che-mờ làm cho thành ra ngu; muốn trí lại