Trang:Nho giao 1.pdf/176

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

180
NHO-GIÁO


không thôi. Có điều không phân-biện, nhưng đã phân-biện điều gì mà không minh-bạch, không thôi. Có điều không làm, nhưng đã làm điều gì mà không hết sức không thôi. Người ta dụng công một, ta dụng công một mà không được, thì phải cố gắng gấp trăm; người ta dụng công mười, ta dụng công mười mà không được, thì phải cố gắng gấp nghìn, để đến kỳ được mới thôi. Nếu quả theo được đạo ấy, thì tuy ngu rồi cũng thành ra sáng, yếu-đuối rồi cũng thành ra khỏe-mạnh. » Mạnh-mẽ thay lời dạy bảo của thánh-nhân! Ai lập chí học được như thế, thì sự học tiến-ích biết là bao nhiêu! Đã đi học là phải lập chí thì mới thành. Cái chí đã lập thì bao giờ cũng phải cho kiên, không thấy khó mà sợ, không thấy lâu mà nản. Khổng-tử nói rằng: « Tam quân khả đoạt súy giã, thất-phu bất khả đoạt chí giã 三 軍 可 奪 帥 也,匹 夫 不 可 奪 志 也: Có thể bắt được ngưòi tướng trong đám ba quân, mà không có thể cướp được cái chí của một đứa thất-phu. » (Luận-ngữ: Tử-hãn, IX). Cái chí người ta có bền như thế, thì mới học được đạo và tu được thân vậy.

Người đi học phải biết rằng: « Tri chi giả, bất như hiếu chi giả, hiếu chi giả, bất như nhạo chi giả 知 之 者 不 如 好 之 者,好 之 者 不 如 樂 之 者: Biết mà học, không bằng