Trang:Nho giao 1.pdf/195

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

199
NHO-GIÁO


III. — SỰ GIÁO-HÓA CỦA KHỔNG-GIÁO

Cách lập-giáo của Khổng-tử. — Sách Khổng-tử gia-ngữ thiên Đệ-tử-hạnh, XII, chép rằng: « Khổng-tử chi thi giáo giã, tiên chi dĩ Thi Thư, nhi đạo chi dĩ hiếu đễ, thuyết chi dĩ nhân nghĩa, quan chi dĩ lễ nhạc, nhiên hậu thành chi dĩ văn đức 孔 子 之 施 教 也,先 之 以 詩 書,而 道 之 以 孝 悌,說 之 以 仁 義,觀 之 以 禮 樂,然 後 成 之 以 文 德: Cách dạy người của Khổng-tử, trước hết dùng Thi Thư mà dạy, rồi lấy hiếu đễ mà đạo-dẫn người ta, lấy nhân nghĩa mà giảng dụ, lấy lễ nhạc mà khiến người ta xem xét, sau cùng mới lấy văn lấy đức mà làm cho nên người ». Cái lối giáo-hóa của Khổng-tử là trước hết lấy Thi, Thư mà gây nuôi tính tình và mở-mang sự tri-thức của người ta, rồi lấy hiếu đễ lễ nhạc mà sửa tâm tính cho ngay chính, và lấy văn-chương đạo-đức mà trang-sức cho thành vẻ tôn-quí. Cái mục-đích là đem người ta đến bậc nhân. Vì cái mục-đích ấy cho nên Ngài rất chú trọng ở sự học Thi, học Lễ và học Nhạc. Ngài nói rằng: « Bất học Thi vô dĩ ngôn...; bất học lễ vô dĩ lập... 不 學 詩 無 以 言...;不 學 禮 無 以 立...: Không học Thi