Trang:Nho giao 1.pdf/201

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

205
NHO-GIÁO


không nói việc quái-lạ, việc dùng mãnh-lực, việc bội-loạn, việc quỉ-thần. » (Luận-ngữ: Thuật-nhi, VII). Có người hỏi đến việc thờ quỉ thân, thì Ngài nói rằng: « Vị năng sự nhân an năng sự quỉ 未 能 事 人,安 能 事 鬼: Chưa thờ được người, thờ thế nào được quỉ thần. » Hỏi chết là thế nào, thì Ngài nói rằng: « Vị tri sinh, an tri tử 未 知 生,安 知 死: Chưa biết được việc sống, biết thế nào được việc chết. » (Luận-ngữ: Tiên-tiến, XI). Ý hai câu này không phải là Ngài nói người ta không thờ được quỉ thần và không biết được việc sống chết, nhưng vì việc quỉ thần và việc sống chết là việc u-ẩn rất khó hiểu, nếu không cẩn-thận mà đem những việc ấy ra nói với người thường, thì người ta hay hiểu lầm mà tin bậy. Vậy nên phàm những điều huyền-bí, mà có thể làm cho người ta sinh ra hồ tư loạn tưởng, không có ích gì cho sự sinh-hoạt ở đời, là Ngài không hay nói đến. Ngài nói rằng: « Sách ẩn, hành quái, hậu-thế hữu thuật yên, ngô phất vi chi hỹ 素 隱,行 怪,後 世 有 述 焉,吾 弗 爲 之 矣: Tìm những điều huyền-bí tối-tăm, làm những việc quái-lạ, để đời sau có người bắt-chước, thì ta không làm. »[1].(Trung-dung).


  1. Câu này có sách viết chữ tố ẩn 索 隱, nghĩa là tìm chỗ ẩn khuất mà ở. Dùng chữ tố e là lầm.