Trang:Nho giao 1.pdf/257

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

261
NHO-GIÁO


nước ai cũng tin cậy mình. Có thế thì mới có đủ thế-lực mà giữ cho nước được yên trị vững bền. Thầy Tử-Cống hỏi việc chính nên thế nào? Khổng-tử dạy rằng: « Túc thực, túc binh, dân tín chi hỹ 足 食,足 兵,民 信 之 矣: Đủ ăn, đủ binh, dân tin mình vậy. — Nhược bằng trong ba điều ấy, bất đắc dĩ phải bỏ một điều, thì nên bỏ điều nào trước? — Bỏ việc binh. — Còn hai điều mà bất đắc dĩ phải bỏ đi một điều nữa, thì nên bỏ điều nào trước? — Bỏ ăn. Vì bỏ ăn thì chết, nhưng xưa nay người ta vẫn chết, chứ dân mà không tin, thì không sao đứng được. » (Luận-ngữ: Nhan-Uyên, XII). Trong việc chính-trị cần phải lấy sự dân tin làm quan-trọng hơn cả. Dân đã tin thì thành ra cái thế-lực rất mạnh, làm việc gì cũng được. Song người cầm quyền chính-trị phải biết lấy việc nhân nghĩa mà trị dân, thì dân mới tin phục. Thầy Tử-Trương hỏi Khổng-tử rằng: « Làm thế nào thì khả theo được việc chính? » Ngài nói rằng: Tôn năm điều thiện, bỏ bốn điều ác, thì khả theo được việc chính. » Thầy Tử-Trương nói rằng: « Năm điều thiện là những điều nào? » Khổng-tử nói rằng: « Quân-tử huệ nhi bất phí, lao nhi bất oán, dục nhi bất tham, thái nhi bất kiêu, uy nhi bất mãnh 君 子 惠 而 不 費,勞 而 不 怨,欲 而 不 貪,泰 而 不 驕,威 而 不 猛: Quân-tử