Trang:Nho giao 1.pdf/261

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

265
NHO-GIÁO


愛 與 敬,其 政 之 本 與: Ái với kính là gốc sự chính-trị vậy vay. » (Lễ-ký: Ai-công vấn, XXVII). Phải lấy lòng nhân-ái mà đối với dân, và phải lấy bụng kính-cẩn mà giữ mình. Có nhân-ái thì mới thương yêu dân và muốn mở-mang cho dân; có kính-cẩn thì làm việc gì mới cẩn-thận, không khinh-suất, không làm bậy. Khổng-tử vẫn có cái tư-tưởng về đường chính-trị rất thích-hợp với cái chủ-nghĩa hòa-bình. Ngài nói rằng: Hữu quốc hữu gia giả, bất hoạn quả nhi hoạn bất quân[1], bất hoạn bần nhi hoạn bất an. Cái quân vô bần, hòa vô quả, an vô khuynh 有 國 有 家 者,不 患 寡 而 患 不 均,不 患 貧 而 患 不 安,蓋 均 無 貧,和 無 寡,安 無 傾: Người làm vua làm chúa không lo ít người mà lo không đều, không lo nghèo mà lo không an. Hễ đã đều là không có sự nghèo, đã hòa thuận là không có ít người, đã an là không có sự khuynh nguy. » (Luận-ngữ: Quý-thị XVI). Lấy nhân-ái mà trị dân, lo cho dân không có sự giàu nghèo chếch lệch, giữ cho dân được hòa-bình an-lạc, đó mới thật là cái chính sách của vương-đạo. Nếu xưa nay các vua chúa quan tư, ai cũng thực bụng theo cái tôn-chỉ ấy mà trị nước trị dân, thì


  1. Quân là chia giàu nghèo cho đều.