Trang:Nho giao 1.pdf/55

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

59
NHO-GIÁO


quân, việc nước, hay việc tế-tự, là các vua chúa đều phải bói rồi mới dám quyết. Thành thử bốc phệ bao giờ cũng có cái địa-vị rất hệ-trọng trong sự hành-vi của người ta. Vua chúa đời xưa đều phải đặt quan Thái-bốc để giữ việc bói toán.

Tôn-giáo. — Trời là lý nhưng là cái lý linh diệu vô cùng làm chủ-tể cả muôn-vật, và ở chỗ nào cũng có, cho nên người ta phải kính Trời và sợ Trời. Vì có lòng kính sợ ấy, mới đặt ra lễ nghi rất tôn-nghiêm để tế Trời và tế quỉ thần. Nhưng Trời là chí-tôn, thì chỉ có thiên-tử là người đã chịu mệnh Trời mà trị muôn dân, mới được quyền thay muôn dân để tế Trời và quỉ thần, còn chư-hầu thì ai ở phương nào tế thần phương ấy, các quan và kẻ sĩ thì tế tổ tiên trong nhà. Sự tế-tự ấy nói rõ-ràng ở trong sách Lễ-ký, thiên Khúc-lễ-hạ: « Thiên-tử tế thiên địa, tế tứ phương, tế sơn xuyên, tế ngũ tự; chư-hầu phương tự, tế ngũ tự; đại-phu tế ngũ tự; sĩ tế kỳ tiên 天 子 祭 天 地,祭 四 方,祭 山 川,祭 五 祀;諸 侯 方 祀,祭 祀;大 夫 祭 五 祀;士 祭 其 先: Thiên-tử tế trời đất, tế bốn phương, tế núi sông, tế ngũ tự; chư-hầu tế phương mình ở, tế ngũ tự; quan đại-phu tế ngũ-tự; kẻ sĩ tế tổ-tiên. » Ngũ tự là tế thần cửa, ngõ, giếng, bếp, và ở giữa nhà.