Trang:Nho giao 1.pdf/57

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

61
NHO-GIÁO


tôn tự Văn-vương ư Minh-đường dĩ phối Thượng-đế 郊 祀 后 稷 以 配 天,宗 祀 文 王 於 明 堂 以 配 上 帝: Tế Giao thì tế Hậu-Tắc để phối hưởng với Trời. Tế tôn-miếu thì tế Văn-vương ở nhà Minh-đường để phối hưởng với Thượng-đế. » Vì lẽ rằng người ta đã bẩm-thụ cái lý khí của Trời, thì khi chết rồi, ai giữ được cái lý khí ấy tinh-thuần, thì lại được lên trời, mà giữ quyền làm chủ-tể muôn vật. Bởi vậy người Tàu tin rằng những bậc thánh-quân, hiền-tướng, khi chết rồi lên trời cũng có thế-lực gần ngang như Trời.

Việc thờ Trời, thờ quỉ thần và tổ-tiên, tuy là phân-biệt, nhưng kỳ thực cũng là theo một lý cả, và chính là một cái tôn-giáo đặc-biệt của những dân-tộc theo văn-minh Tàu ở Á-đông. Tôn-giáo ấy ở trong nhà thì có người tộc-trưởng làm chủ việc tế-tự tổ-tiên, ở trong nước thì có vua làm chủ việc tế-tự Trời và quỉ thần, cứ lưu-truyền mãi từ đời thượng cổ đến nay, vẫn không biến đổi đi chút nào.

Trọng việc thực-tế. — Người Tàu khởi đầu ở phía bắc sông Hoàng-hà, khí-hậu lạnh-lẽo, sự làm-ăn khó-nhọc, cho nên những tư-tưởng đều chú cả về cuộc thực-tế. Việc gì cũng lấy nhân sự làm cốt. Đã trọng sự thực-tế thì tất