Trang:Nho giao 1.pdf/82

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

86
NHO-GIÁO


Muốn làm việc thay đổi trong thiên-hạ, thì tất phải có quyền-thế mới làm được, chứ dùng lời nói thì vị tất đã thành công. Lời nói dẫu hay đến đâu cũng không bằng việc làm, Ngài hiểu như thế cho nên Ngài không chịu giữ cái địa-vị cao-thượng làm ông thầy dạy học mà cố tìm cách ra hành-chính. Ngài muốn gặp ông vua nào biết Ngài, giao quyền bính cho Ngài để sửa đổi phong-tục và chính-trị, làm cái gương cho các nước khác bắt-chước. Cái chủ-ý của Ngài là muốn hành-đạo, chứ không phải cầu lấy danh-lợi. Ngài tin rằng nếu cái đạo của Ngài mà thi-hành ra được, thì tất thế nào cũng hay, cho nên Ngài quả quyết mà nói rằng: « Cẩu hữu dụng ngã giả, cơ nguyệt nhi dĩ khả giã, tam niên hữu thành 茍 有 用 我 者,期 月 而 已 可 也,三 年 有 成: Nếu ai dùng ta, thì trong một năm đã khá, ba năm ắt thành ». (Luận-ngữ: Tử-Lộ, XIII). Ngài tin như thế, nhưng không ai dùng được Ngài, thành thử đạo của Ngài vẫn không thi-hành ra được.

Lần sau cùng Ngài trở về nước Vệ ở năm sáu năm không đi đâu nữa. Quí-tôn Phì bên nước Lỗ cho người sang đón Ngài về. Ngài bỏ nước Lỗ đi tất cả là 14 năm, lúc Ngài trở về thì đã 68 tuổi. Bấy giờ Ngài đã già rồi, không cầu ra làm quan nữa. Ngài ở nhà dạy