Trang:Nho giao 2.pdf/109

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

109
NHO-GIÁO


« Cố quân-tử kính kỳ tại kỷ giả, nhi bất mộ kỳ tại thiên giả; tiểu-nhân thố kỳ tại kỷ giả, nhi mộ kỳ tại thiên giả. Quân-tử kính kỳ tại kỷ giả, nhi bất mộ kỳ tại thiên giả, thị dĩ nhật tiến giã; tiểu-nhân thố kỳ lại kỷ giả, nhi mộ kỳ tại thiên giả, thị dĩ nhật thoái giã 故 君 子 敬 其 在 己 者,而 不 慕 其 在 天 者;小 人 錯 其 在 己 者,而 慕 其 在 天 者.君 子 敬 其 在 己 者,而 不 慕 其 在 天 者,是 以 日 進 也;小 人 錯 其 在 己 者,而 慕 其 在 天 者,是 以 日 退 也: Cho nên người quân-tử chỉ kính cái ở mình, mà không mến cái ở Trời; kẻ tiểu-nhân thì bỏ cái ở mình, mà mến cái ở Trời. Người quân-tử chỉ kính cái ở mình mà không mến cái ở Trời, cho nên một ngày một tiến; kẻ tiểu-nhân bỏ cái ở mình, mà mến cái ở Trời, cho nên một ngày một lui vậy ». (Thiên-luận, XVII). Người quân-tử với kẻ tiểu-nhân chỉ khác nhau có nhật tiến và nhật thoái mà thôi. Vậy muốn nhật tiến thì cần phải biết nhân sự mà không cần biết thiên ý

Đạo người là phải tìm cách chinh-phục việc làm của Trời để làm việc dùng của người. « Đại thiên nhi tư chi, thục dữ vật súc nhi chế tài chi. Tòng thiên nhi tụng chi, thục dữ chế thiên mệnh nhi dụng chi? Vọng thời nhi đãi chi, thục dữ ứng thời nhi sử chi? Nhân vật nhi đa chi, thục dữ sinh năng nhi hóa chi? Tư vật nhi vật chi, thục dữ lý vật nhi vật thất chi giã?