Trang:Nho giao 2.pdf/110

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

110
NHO-GIÁO


Nguyện ư vật chi sở dĩ sinh, thục dữ hữu vật chi sở dĩ thành? Cố thố nhân nhi tư thiên, tắc thất vạn vật chi tình. Bách vương chi vô biến túc dĩ vi đạo quán: nhất phế nhất khởi ứng chi dĩ quán, lý quán bất loạn, bất tri quán bất tri ứng biến 大 天 而 思 之,孰 與 物 畜 而 制 裁 之?從 天 而 頌 之,孰 與 制 天 命 而 用 之?望 時 而 待 之,孰 與 應 時 而 使 之?因 物 而 多 之,孰 與 聘 能 而 化 之思 物 而 物 之,孰 與 理 物 而 勿 失 之 也?願 於 物 之 所 以 生,孰 與 有 物 之 所 以 成?故 錯 人 而 思 天,則 失 萬 物 之 情.百 王 之 無 變 足 以 爲 道 貫:一 廢 一 起 應 之 以 貫,理 貫 不 亂,不 知 貫 不 知 應 變: Tôn đại Trời mà mến Trời, thì sao bằng để cho vật có súc tích nhiều, ta tài-chế nó mà dùng? Theo Trời mà ngợi khen Trời, thì sao bằng tài-chế cái mệnh Trời mà dùng? Mong thời mà đợi thời đến, thì sao bằng ứng thời mà khiến? Nhân những vật đã có sẵn mà làm cho nhiều ra, thì sao bằng dùng cái tài-trí của mình mà hóa ra cho nhiều? Nghĩ được vạn vật sẵn có mà dùng, thì sao bằng trị vạn vật cho hợp lý, không để mất những vật ấy? Mong cho vạn vật sinh ra thì sao bằng làm cho thành-tựu các vật ấy? Cho nên bỏ người mà nghĩ đến Trời, thì sai mất cái tình thật của vạn vật. Những cái không biến đổi của bách vương đủ làm cái điều-qnán của đạo. Dầu có lúc phế