Trang:Nho giao 2.pdf/113

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

113
NHO-GIÁO


thiên-hạ. Cái ý-tưởng ấy của Tuân-tử thật là rõ-ràng và thật chính-đáng vậy.

Việc Trời và việc vạn vật khác nhau thế nào? Tuân-tử nói rằng: « Vạn vật các đắc kỳ hòa dĩ sinh, các đắc kỳ dưỡng dĩ thành, bất kiến kỳ sự nhi kiến kỳ công, phù thị chi vị thần. Giai tri kỳ sở dĩ thành, mạc tri kỳ vô-hình, phù thị chi vị thiên 萬 物 各 得 其 和 以 生,各 得 其 養 以 成,不 見 其 事 而 見 其 功,夫 是 之 謂 神.皆 知 其 所 以 成,莫 知 其 無 形,夫 是 之 謂 天: Muôn vật đều được cái hòa-khí của nó mà sinh ra, đều được cái nuôi của nó mà thành trưởng, không thấy việc làm mà có thấy có công-hiệu, thế gọi là thần. Người ta ai cũng biết cái đã thành hình, không biết được cái vô hình, ấy thế gọi là Trời». Ta đã biết rõ việc Trời và việc vạn vật, thì ta cứ theo cái chức-vụ của ta mà làm cho hay hơn tốt hơn những cái của Trời đã sinh ra, chứ không cần biết việc Trời. Bởi vậy mới nói rằng: « Duy có bậc thánh-nhân là không cần biết việc Trời, cái chức của Trời đã dựng, cái công của Trời đã nên, người đã có đủ hình-hài, mà tinh-thần đã sinh ra, thì sự yêu, ghét, mừng, giận, thương, vui, đều có sẵn trong đó rồi, thế gọi là thiên-tình 天 情; tai, mắt, mũi, mồm, hình-thể, đều có bản-năng liên-tiếp với nhau, mà cái nọ không dùng được cái kia, thế gọi là thiên-quan 天 官,