cực-điểm vậy. Song cũng bởi thời-cục như thế, cho nên các nhà tư-tưởng mới đem phát-huy ra các học-thuyết để cứu đời, vì vậy thuở ấy Nho-giáo, Lão-giáo và Mặc-giáo đều chen vai mà thịnh-hành lên ở nước Tàu.
Nho-giáo thì từ khi Khổng-tử mất rồi, hết ba năm tang chế, các môn-đệ mỗi người đi một nơi. Người thì đi làm quan, người thì về dạy học, đem cái đạo của Ngài truyền-bá ra thiên-hạ.
Nay ta không biết đích-xác ngay từ lúc đầu Khổng-giáo chia ra làm mấy phái, vì các sách đời ấy không nói rõ. Mãi đến cuối thế-kỷ thứ ba trước Tây-lịch kỷ-nguyên, tức là hơn hai trăm năm sau Khổng-tử, Hàn-Phi mới chép ở trong thiên Học-hiến sách Hàn-Phi-tử rằng: « Tự Khổng-tử chi tử giã, hữu Tử-Trương chi nho, hữu Tử-Tư chi nho, hữu Nhan thị chi nho, hữu Mạnh thị chi nho, hữu Tất-điêu thị chi nho, hữu Trọng-Lương thị chi nho, hữu Tôn thị chi nho, hữu Nhạc-chính thị chi nho 自 孔 子 之 死 也，有 子 張 之 儒，有 子 思 之 儒，有 顏 氏 之 儒，有 孟 氏 之 儒，有 漆 雕 氏 之 儒，有 仲 良 氏 之 儒，有 孫 氏 之 儒，有 樂 正 氏 之 儒: Từ khổng-tử mất rồi, có bọn nho-học của Tử-Trương, có bọn nho-học của Tử-tư, có bọn nho-học của họ Nhan, có bọn nho-học của họ Mạnh, có bọn nho-học của họ Tất-điêu, có bọn nho-
